To δίκτυο μεταφοράς (μαζί με μια σειρά άλλων εγκαταστάσεων) στην πραγματικότητα αποτελεί την ραχοκοκαλιά του ηλεκτρικού συστήματος, αποτελεί τον μοναδικό δρόμο για την μεταφορά της ηλεκτρικής ενέργειας από τα εργοστάσια της παραγωγής στα σημεία κατανάλωσης. Δεν χρειάζεται πολύ σκέψη για να κατανοήσει κανείς την κρισιμότητα και την δύναμη που κρύβει ο έλεγχος αυτών των υποδομών.
ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΊΗΣΗ ΑΔΜΗΕ. ΓΙΑΤΊ ΌΧΙ?
Παρότι η επιλογή αυτή της κυβέρνησης θα καθορίσει πολλά στο ενεργειακό σύστημα τις επόμενες δεκαετίες, ο διάλογος στο δημόσιο πεδίο είναι ανύπαρκτος. Και στην πραγματικότητα είναι ανύπαρκτος γιατί η επιλογή της ιδιωτικοποίησης του δικτύου μεταφοράς δεν έχει κανένα επιχείρημα να την στηρίξει, εκτός του γεγονότος ότι αποτελεί οδηγία της τρόικας και της ΕΕ, και του γεγονότος ότι συγκεκριμένα συμφέροντα επωφελούνται από αυτήν. Αντίθετα ο αντίλογος είναι πολύ σαφής και διατυπώνεται από τους εργαζόμενους στον ΑΔΜΗΕ. Η ιδιωτικοποίηση, εκτός των ζητημάτων που δημιουργεί στο εσωτερικό του ΑΔΜΗΕ και τις κυοφορούμενες απολύσεις για τους εργαζόμενους, δεν είναι προς όφελος της μεγάλης πλειοψηφίας του ελληνικού λαο.
Καταρχήν, η επιλογή αυτή δεν συμφέρει ούτε καν βραχυπρόθεσμα και συγκυριακά τους καταναλωτές. Έως τώρα η χρηματοδότηση του ΑΔΜΗΕ γίνεται μέσω της χρέωσης χρήσης συστήματος (ΧΧΣ), και με βάση αυτά τα έσοδα καλύπτονται τα τρέχοντα έξοδα του διαχειριστή και υλοποιούνται οι απαιτούμενες επενδύσεις. Το καθεστώς αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει. Η ιδιωτικοποίηση όχι μόνο δεν θα επιφέρει μείωση της ΧΧΣ για τον καταναλωτή, αλλά αντίθετα μέσω της αύξησης του περιθωρίου κέρδους για τον ιδιώτη (το οποίο προωθείται από την Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας-ΡΑΕ)[1],[2], θα μειώσει σε ετήσια βάση πάνω από 100 (κατ' εκτίμηση) εκατομμύρια ευρώ τις επενδύσεις στα δίκτυα σε σχέση με την σημερινή κατάσταση. Πέραν αυτών δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς, ότι με τον έλεγχο των δικτύων στα χέρια του, ο επενδυτής στο μέλλον θα μπορεί να πιέζει για αυξήσεις στις χρεώσεις του δικτύου κατά το δοκούν.
Επιπλέον η πώληση των δικτύων στους ιδιώτες θα είναι στην ουσία δώρο στον «στρατηγικό» επενδυτή, όπως ισχύει και για τις περισσότερες ιδιωτικοποιήσεις που έχουν υλοποιηθεί στην Ελλάδα. Ο επενδυτής αυτός όχι μόνο θα αποκτήσει την πλειοψηφία των μετοχών του ΑΔΜΗΕ καταβάλλοντας πολύ μικρό αντίτιμο (οι πληροφορίες μιλούν για τιμή πώλησης 300εκατ. για περιουσία που αποτιμάται σε 8 δις €), αλλά επιπλέον με βάση την νομοθεσία θα προικοδοτηθεί και με ένα διόλου ευκαταφρόνητο ετήσιο εγγυημένο εισόδημα από τους καταναλωτές.
Η ιδιωτικοποίηση των δικτύων δεν εγγυάται κατά κανένα τρόπο την ανάπτυξή τους στο μέλλον βάσει των αναγκών που προκύπτουν. Διότι στην πραγματικότητα τα κριτήρια ανάπτυξης των δικτύων σχετίζονται με συνολικότερα ζητήματα πολιτικής και σχεδιασμού, και όχι με μια λογιστική σχέση κόστους οφέλους. Για παράδειγμα, είναι προφανές ότι αν εξ’ αρχής τα δίκτυα άνηκαν σε ιδιώτες, το ηλεκτρικό ρεύμα δεν θα έφτανε ποτέ στα απομακρυσμένα ορεινά χωριά της Ελλάδας, ή στα μικρά νησιά ακριβώς διότι τέτοιες επενδύσεις δεν αποσβαίνουν λογιστικά τα κόστη τους.
· Τέλος, η ιδιωτικοποίηση τέτοιων στρατηγικών κλάδων δεν είναι μόνο οικονομικά ασύμφορη αλλά και πολιτικά απαράδεκτη. Για τον λόγο αυτό δεν αποτελεί και συνήθη πρακτική η παραχώρηση των δικτύων (ακόμα και στην Ευρώπη) λόγω του γεγονότος ότι αποτελούν φυσικό μονοπώλιο. Τα δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας αποτελούν κομβικές εγκαταστάσεις για την διαδικασία της παραγωγής και για την ζωή του συνόλου του πληθυσμού. Η εγγύηση της αδιάλειπτης τροφοδοσίας με ηλεκτρισμό δεν μπορεί να γίνεται παρά από το οργανωμένο κράτος και όχι να εξαρτάται από τα συμφέροντα των «επενδυτών».
Η ΜΕΓΆΛΗ ΕΙΚΌΝΑ…
Η ιδιωτικοποίηση του ΑΔΜΗΕ δεν αποτελεί ένα μεμονωμένο συμβάν. Εντάσσεται σε μια συνολικότερη στρατηγική για τον κλάδο του ηλεκτρισμού η οποία προωθείται από την ΕΕ και την κυβέρνηση. Στόχος η πλήρης απελευθέρωση, ιδιωτικοποίηση των υποδομών, το κλείσιμο των κρατικών εταιριών ενέργειας και διαμόρφωση μιας ενιαίας αγοράς ενέργειας στην ΕΕ η οποία θα ελέγχεται από λίγες μεγάλες πολυεθνικές ενεργειακές εταιρίες. Η πολιτική αυτή δρομολογείται ήδη από το 1996 με αργά και σταθερά βήματα σε όλες τις χώρες μέλη της ΕΕ. Με πολύ απλά λόγια, αφού τα κράτη της Ευρώπης, στήσανε τα δίκτυα μεταφοράς, τις μονάδες παραγωγής, τα δίκτυα διανομής φτάνοντας σε κάθε απομακρυσμένη γωνιά της Ευρώπης, ήρθε η ώρα να τα παραχωρήσουν (όλα ή το μεγαλύτερο μέρος τους) προς εκμετάλλευση στο ιδιωτικό κεφάλαιο. Διότι ποιος ο λόγος να κερδίζει το κράτος όταν μπορεί να κερδίζει ο ιδιώτης;
Έτσι, η πολιτική της απελευθέρωσης του ενεργειακού κλάδου δεν διαφοροποιείται στην ουσία από το κλασσικό ιδεολογικό σχήμα των νεοφιλελεύθερων οικονομολόγων το οποίο θέτει σαν βασικό στόχο την απόσυρση του κράτους και αποθεώνει την αγορά και την ρυθμιστική της δυνατότητα παρότι αυτή τις περισσότερες φορές (αν όχι όλες) δεν επιβεβαιώνεται. Τι και αν η ιδιωτική υγεία σημαίνει χειρότερη περίθαλψη, τι και αν η ιδιωτική εκπαίδευση σημαίνει χειρότερη μόρφωση, τι και αν ιδιωτική ασφάλιση για πολλούς σήμαινε καθόλου ασφάλιση. Στόχος ξανά είναι ο έλεγχος του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας από τις επιχειρήσεις, η μετατροπή του ηλεκτρισμού από κοινωνικό αγαθό σε εμπόρευμα.
ΤΑ ΒΉΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΊΗΣΗ
Η ιδιωτικοποίηση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας απαίτησε στο παρελθόν και ακόμα απαιτεί τεράστια κεφάλαια και κρατικό παρεμβατισμό παρότι διακηρύττει το αντίθετο. Αφού για περισσότερο από 10 χρόνια η ΔΕΗ πρακτικά απαγορευόταν να επενδύσει σε νέες μονάδες (αν δεν αποσύρει τις προηγούμενες!), φτάσαμε στο σημείο να μπουν στο σύστημα ιδιώτες παραγωγοί. Επίσης, την τελευταία δεκαετία, σαν μια κίνηση αβρότητας προς τους επενδυτές, η ΔΕΗ απείχε ουσιαστικά από επενδύσεις στον πιο δυναμικά αναπτυσσόμενο κλάδο ηλεκτροπαραγωγής που είναι αυτός των ΑΠΕ. Ωστόσο η επενδυτική απραξία της ΔΕΗ όλα αυτά τα χρόνια δεν αρκούσε.
Τα τελευταία χρόνια η ενιαία ΔΕΗ διασπάστηκε σε τρία βασικά τμήματα, τον ΔΕΔΔΗΕ (διανομή), τον ΑΔΜΗΕ (μεταφορά) και την ΔΕΗ (παραγωγή), σε διαφορετικές χρονικές στιγμές προκειμένου να χαθεί ο καθετοποιημένος χαρακτήρας της και να είναι πιο εύκολη η ιδιωτικοποίηση τμημάτων είτε μέσω του ξεπουλήματος, είτε μέσω της απαξίωσης. Τέλος απελευθερώθηκαν (έστω και τυπικά προς το παρόν) τα τιμολόγια τα οποία μέχρι τώρα καθορίζονταν από συμφωνία της ΔΕΗ με το ΥΠΕΚΑ και την ΡΑΕ.
Σήμερα βρισκόμαστε στο τρίτο και κομβικότερο βήμα της διαδικασίας αυτής. Καταρχήν βρισκόμαστε μπροστά στην ιδιωτικοποίηση του ΑΔΜΗΕ -όπως αναφέρθηκε-, η οποία θα επιταχύνει σημαντικά την ουσιαστική απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας. Το επόμενο βήμα είναι η ίδρυση της «μικρής ΔΕΗ» η οποία θα αποτελέσει αρχικά θυγατρική εταιρία της ΔΕΗ, εταιρία που θα έχει στην ιδιοκτησία της, τις πλέον αποδοτικές και συμφέρουσες οικονομικά μονάδες παραγωγής της ΔΕΗ, αφήνοντας πίσω στην μητρική εταιρία ό,τι δεν θα μπορεί να πουληθεί. Η εταιρία αυτή όπως διακηρύττεται από την κυβέρνηση θα πουληθεί σε ιδιώτες επενδυτές προκειμένου η ΔΕΗ να απολέσει ότι ρυθμιστικό ρόλο της έχει απομείνει στην αγορά.
ΜΉΠΩΣ ΌΜΩΣ Η ΑΠΕΛΕΥΘΈΡΩΣΗ ΟΔΗΓΕΊ ΣΤΗΝ ΜΕΊΩΣΗ ΤΩΝ ΤΙΜΏΝ;
Για να απαντήσει κανείς σε αυτό το ερώτημα αρκεί να κοιτάξει την ελληνική περίπτωση και την εμπειρία που προκύπτει τα τελευταία δέκα χρόνια, αλλά και να διαβάσει αυτά που γράφονται σήμερα για τον κλάδο του ηλεκτρισμού.
Η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας δεν αποτελεί μια πολιτική που προωθείται εσχάτως. Σε αυτά τα χρόνια όπου όλο και περισσότεροι ιδιώτες παραγωγοί εντάσσονται στην αγορά, η τιμή του ηλεκτρισμού αντί να μειώνεται (όπως θεωρητικά θα έπρεπε), αυξάνεται. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι από το 2002 με βάση την Eurostat[3], η τιμή του οικιακού ρεύματος (προ φόρων) έχει διπλασιαστεί. Η αύξηση αυτή έχει να κάνει και με το κόστος των τεχνολογιών που προκρίθηκαν, αλλά κυρίαρχα προκύπτει από τις σκανδαλώδεις έμμεσες και άμεσες επιδοτήσεις που απολαμβάνει έως και σήμερα (και για τον λόγο αυτό εξακολουθεί να υπάρχει) σχεδόν κάθε ιδιώτης παραγωγός ηλεκτρικής ενέργειας είτε επενδύει σε μονάδες φυσικού αερίου (ΑΔΙ, μηχανισμός ανάκτησης μεταβλητού κόστους) είτε σε μονάδες ΑΠΕ (υψηλά feed in tarrif).
Μια δεύτερη εικόνα που αποτυπώνει την τάση των τιμών που διαμορφώνεται καθώς προχωρά η απελευθέρωση, είναι ο διάλογος που αναπτύσσεται μεταξύ των θεσμικών φορέων, της ΔΕΗ και των ιδιωτών. Οι ιδιώτες παραγωγοί συχνά εγκαλούν την ΔΕΗ ότι αποτελεί πηγή «στρέβλωσης» της αγοράς. Όμως αντίθετα από αυτό που θα περίμενε κανείς να εννοούν (δηλαδή ότι παρουσιάζονται υψηλότερες τιμές λόγω των στρεβλώσεων), τις περισσότερες φορές, όταν αναφέρονται σε «στρεβλώσεις» στην πραγματικότητα εννοούν ότι η τιμή είναι χαμηλότερα από ότι θα έπρεπε/επιθυμούσαν λόγω της λειτουργίας της ΔΕΗ. Με άλλα λόγια «στρέβλωση» της αγοράς ηλεκτρισμού είναι η διατήρηση της τιμής του ηλεκτρισμού σε επίπεδα τόσο «χαμηλά», τέτοια που αυτοί δεν μπορούν να ανταγωνιστούν[4],[5],[6]. Αν παρακολουθήσει κανείς τον δημόσιο διάλογο, πολλές φορές με ανοιχτό τρόπο ταυτίζεται η αύξηση των τιμών ηλεκτρισμού με την διαδικασία της απελευθέρωσης.
Αλλά ακόμα και η πρόσφατη είδηση για πάγωμα και όχι αύξηση των τιμολογίων λιανικής της ΔΕΗ δείχνει τις τάσεις[7]. Η απελευθέρωση των τιμολογίων που νομικά έγινε τον Ιούλιο του 2013[8] παραμένει παγωμένη για λόγους καθαρά πολιτικούς ακριβώς διότι θα οδηγούσε σε αύξηση των τιμών. Διότι εν μέσω της κρίσιμης ώρας της ιδιωτικοποίησης της ΔΕΗ και του ΑΔΜΗΕ θα πρέπει να αποκρυφθεί από τον κόσμο το πώς η απελευθέρωση καταλήγει να αυξάνει τις τιμές ηλεκτρισμού.
Τέλος αξίζει μια αναφορά στο τέλος των ΑΠΕ, το οποίο πληρώνει ο κάθε καταναλωτής στο λογαριασμό του,το οποίο από αρχές Μαρτίου αυξάνεται (κατά 86% για τους οικιακούς καταναλωτές και 157% για τους αγρότες) προκειμένου να καλυφθούν τα υπέρογκα κόστη των υπερτιμολογημένων μονάδων ΑΠΕ[9]. Μονάδες που σε ένα πολύ μικρό ποσοστό ανήκουν στην ΔΕΗ, και κυρίως ανήκουν στις μεγάλες ενεργειακές εταιρίες, οι οποίες ακόμα και στα χρόνια της κρίσης συνεχίζουν να θησαυρίζουν.
Είναι σαφές δηλαδή, ότι τόσο στο παρελθόν, όσο και στο μέλλον, το πλάνο της ιδιωτικοποίησης του ηλεκτρισμού παει παράλληλα με την αύξηση της τιμής για τον καταναλωτή υπέρ των εταιριών ενέργειας.
Η ΠΡΟΟΠΤΙΚΉ...
Αν η πολιτική αυτή υλοποιηθεί ως έχει, το επόμενο χρονικό διάστημα οι επιπτώσεις στα λαϊκά νοικοκυριά θα είναι τεράστιες. Στην πραγματικότητα δεν μιλάμε απλά για μια αύξηση της τιμής που θα πληρώνει ο καθένας μας, αλλά για τον ηλεκτρισμό ως ένα αγαθό στο οποίο δεν θα έχουν όλοι πρόσβαση. Ας αναλογιστούμε ότι σήμερα, όπου η ΔΕΗ και το κράτος διατηρούν ακόμα ένα ρόλο στην αγορά, το κομμένο ρεύμα είναι πραγματικότητα (εκτιμώνται σε 350.000 οι ετήσιες διακοπές ρεύματος). Τα κεριά για ένα μικρό αλλά υπαρκτό τμήμα της ελληνικής κοινωνίας αποτελούν πλέον μέθοδο φωτισμού. Αν σήμερα αυτή είναι η πραγματικότητα, δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τι θα γινόταν σε μια αγορά ηλεκτρισμού που αποτελείται από ιδιώτες, με αυτά τα ποσοστά απλήρωτων λογαριασμών που υπάρχουν τώρα (το ύψος των απλήρωτων λογαριασμών φτάνει τα €1,3δις[10]). Διότι στην νέα συνθήκη που διαμορφώνεται η σχέση μεταξύ των μερών είναι απλά παρόχου-πελάτη με ότι αυτό σημαίνει.
Ο κλάδος της ενέργειας, όπως και μια σειρά άλλοι κλάδοι δεν μπορεί παρά να είναι υπό δημόσιο/κοινωνικό έλεγχο και δημόσια ιδιοκτησία. Η πρόσβαση στην ενέργεια είναι δικαίωμα του κάθε ανθρώπου ανεξαρτήτως εισοδήματος, κοινωνικής τάξης και όχι εμπόρευμα για όσους διαθέτουν τους πόρους. Αυτό το παιχνίδι παίζεται αυτή την στιγμή και με την ιδιωτικοποίηση του ΑΔΜΗΕ και σε αυτό η απάντηση θα πρέπει να είναι:
· Αγώνας για την αποτροπή της ιδιωτικοποίησης του ΑΔΜΗΕ και κάθε άλλου δημόσιου τομέα του ενεργειακού κλάδου
· Αλληλεγγύη στους εργαζόμενους του ΑΔΜΗΕ-ενημέρωση του κόσμου και απάντηση στην χυδαία λασπολόγησή τους από τα ΜΜΕ
· Εθνικοποίηση του συνόλου του ενεργειακού κλάδου που βρίσκεται στον έλεγχο ιδιωτικών κεφαλαίων.
· Ενεργειακός σχεδιασμός που εγγυάται φτηνή ενέργεια για όλους λαμβάνοντας υπ’ όψιν την προστασία του περιβάλλοντος
http://www.aepem.gr
δείτε εδώ την ανακοίνωση της Συντονιστικής επιτροπής εργαζομένων ΑΔΜΗΕ: http://syspeirosiaristeronmihanikon.blogspot.gr
δείτε εδώ την ανακοίνωση της Συντονιστικής επιτροπής εργαζομένων ΑΔΜΗΕ: http://syspeirosiaristeronmihanikon.blogspot.gr
