Αμβούργο, 13. Γενάρη 2014
Ήταν περίπου 300 πρόσφυγες από τη Δυτική Αφρική που στις αρχές του 2013 έφτασαν μέσω Λιβυής στο Αμβούργο. Έπειτα από μια ριψοκίνδυνη διαδρομή στη θάλασσα, έφτασαν πρώτα στο ιταλικό νησί Λαμπεδούσα, από όπου πήρε και το όνομα της η ομάδα προσφύγων του Αμβούργου.
Κατά την άφιξη τους στο Αμβούργου, οι αρχές – επικαλούμενες τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς μετανάστευσης – αρνήθηκαν να τους παραχωρήσουν άδεια παραμονής και προσπάθησαν να τους διώξουν αμέσως από την πόλη. Όμως οι πρόσφυγες αρνήθηκαν να φύγουν. Έτσι κι αλλιώς που θα πηγαίναν; Αποφάσισαν να μείνουν, να ανοίξουν το θέμα στη δημοσιότητα και να παλέψουν για τα δικαιώματα τους. Σε αυτήν την προσπάθεια βρήκαν στήριγμα σε ένα αυθόρμητο κύμα στήριξης και αλληλεγγύης από μεγάλο μέρος του πληθυσμού.
Εκκλησίες και τζαμιά άνοιξαν τις πύλες τους, όπως και αριστερά εναλλακτικά κέντρα και κατειλημμένα σπίτια. Περίπου 80 μετανάστες βρήκαν καταφύγιο στην εκκλησία του Σανκτ Πάουλι, που βρίσκεται δίπλα στα πρώην κατειλημμένα σπίτια της Χάφενστρασε και στο Park Fiction, ένα αυτοδιαχειριζόμενο πάρκο ενάντια στα συμφέροντα των μεγαλοεπενδυτών, που το καλοκαίρι του 2013 είχε μετονομαστεί σε Gezi Park Fiction, σε αλληλεγγύη με τις διαδηλώσεις στην Κωνσταντινούπολη. Σε αυτό, οι κάτοικοι οργάνωναν συσσίτια για τους πρόσφυγες, ενώ ρόφιμα και κουβέρτες κατέφθαναν κάθε μέρα στις εκκλησίες προς υποστήριξη τους. Η ποδοσφαιρική ομάδα Σανκτ Πάουλι πρόσφερε ποτά και ρουχισμό, καθώς και δωρεάν εισιτήρια για ποδοσφαιρικούς αγώνες. Στο οίκημα των συνδικάτων, οι συντεχνίες των υπηρεσιών ver.di και των εκπαιδευτικών GEW διοργάνωσαν ένα πάρτι υποδοχής. Οι πρόσφυγες γράφτηκαν μαζικά στην ver.di, αποκτώντας έτσι σημαντικά συντεχνιακά, νομικά κατοχυρωμένα δικαιώματα. Ένας γνωστός θυρωρός νυχτερινού κέντρου προθυμοποιήθηκε να προσέχει την εκκλησία, όπου βρίσκονταν οι πρόσφυγες επί εβδομάδες, έπειτα από ρατσιστικά επεισόδια εναντίον τους. Στη μεγαλειώδη διαδήλωση ενάντια στα ψηλά ενοίκια το επόμενο φθινόπωρο στις 28 Οκτωβρίου, οι πρόσφυγες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο.
Ενώ όμως διάφορες αριστερές οργανώσεις, συνδικάτα καθώς και απλός κόσμος αντιμετώπισε τους πρόσφυγες με αίσθημα αλληλεγγύης, η σοσιαλδημοκρατική γερουσία του Αμβούργου επέμενε στην σκληρή της στάση: Η παρουσία των προσφύγων ερχόταν σε αντίθεση με τις ευρωπαϊκές οδηγίες μετανάστευσης και έπρεπε να εγκαταλείψουν την πόλη. Όταν όμως μια θαλάσσια τραγωδία στις ακτές της Λαμπεδούσας στις αρχές του Οκτώβρη είχε σαν αποτέλεσμα τον πνιγμό 270 μεταναστών, η αλληλεγγύη των κατοίκων του Αμβούργου αυξήθηκε. Παρόλα αυτά, η σκληρή στάση της γερουσίας δεν άλλαξε. Αντίθετα, έθεσε τελεσίγραφο στους πρόσφυγες να καταθέσουν τα στοιχεία τους στις αρχές μέχρι τις 11 του Οκτώβρη.
Με τη λήξη της προθεσμίας ξεκίνησαν μαζικοί, ρατσιστικοί αστυνομικοί έλεγχοι, που αποσκοπούσαν στη σύλληψη των προσφύγων και στην απέλαση τους. Ένα αυθόρμητο κύμα διαμαρτυρίας ξεσηκώθηκε. Το ίδιο κιόλας βράδυ, περίπου 1000 εξοργισμένοι διαδηλωτές βγήκαν στους δρόμους της συνοικίας Άλτονα. Αυτό επαναλήφθηκε και την επόμενη, καθώς και τη μεθεπόμενη μέρα.
Στην Rote Flora, το κατειλημμένο αυτόνομο κέντρο στη συνοικία Σάντσενφιερτελ, κλήθηκε μια επείγουσα γενική συνέλευση για να αποφασιστούν τα επόμενα βήματα ενάντια στην κλιμάκωση της καταστολής. Μετά το τέλος της, περίπου 500 άτομα ξεχύθηκαν στους δρόμους της συνοικίας για μια αυθόρμητη διαδήλωση. Η συνέλευση αποφάσισε ακόμα την αποστολή δικού της τελεσιγράφου προς τη γερουσία της πόλης: Αν δεν τερμάτιζε την καταστολή ενάντια στους πρόσφυγες, οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας θα κλιμακώνονταν: «Δεν θα περιοριστούμε σε νόμιμες μορφές διαμαρτυρίας ενώ καθημερινά πνίγονται στη Μεσόγειο πρόσφυγες, γεγονός που χρησιμοποιεί η γερουσία σαν αφορμή για την κλιμάκωση της καταστολής της ενάντια στους πρόσφυγες».
Μετά από τη λήξη του τελεσίγραφου προς τη γερουσία συγκεντρώθηκαν περίπου 1000 διαδηλωτές μπροστά από τη Rote Flora και ξεκίνησαν μια πορεία, την οποία δε δήλωσαν στις αστυνομικές αρχές. Μόνο μερικές εκατοντάδες μέτρα μετά, η πορεία δέχθηκε άγρια επίθεση από την αστυνομία, ενώ σαν αντίδραση οι διαδηλωτές έριξαν πέτρες και μπουκάλια. Για ώρες, μικρές ομάδες συνέχισαν τη διαμαρτυρία. Μόνο μια μέρα αργότερα, στις 16 Οκτωβρίου, 1100 διαδηλωτές ξεκίνησαν από ένα καταυλισμό προσφύγων μπροστά από τον κεντρικό σταθμό των τρένων μια πορεία μέσα στο κέντρο της πόλης. Στις 25 Οκτωβρίου, περίπου 10.000 άτομα ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα των οργανωμένων οπαδών της Σανκτ Πάουλι για μια πορεία αλληλεγγύης προς την εκκλησία του Σανκτ Πάουλι. Μια εβδομάδα αργότερα συμμετείχαν 15.000 άτομα στη μεγαλύτερη διαμαρτυρία αλληλεγγύης μέχρι στιγμής, ενώ οι διαδηλώσεις συνεχίστηκαν και τις επόμενες εβδομάδες.
Οι διαδηλώσεις αντλούν τη δυναμική τους, μεταξύ άλλων, από τις διαμαρτυρίες ενάντια στα ψηλά ενοίκια, ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του δημόσιου χώρου, στην εμπορευματοποίηση, από τον αγώνα για φθηνά ενοίκια και ελεύθερους – και για τους πρόσφυγες – χώρους. Στο Αμβούργο υπάρχει μια μεγάλη παράδοση αγώνων και κινημάτων που σχετίζονται με ζητήματα της πόλης και της διαφύλαξης του δημοσίου χώρου. Έτσι, τις δεκαετίες του 1980 και 1990 κατελήφθησαν η Χάφενστρασε, η Rote Flora, και άλλα σπίτια, και διαφυλάχθηκε η λειτουργία τους ως αυτοδιαχειριζόμενα κτίρια. Η Rote Flora λειτουργεί μάλιστα από το 1989 χωρίς κανένα νομικό συμβόλαιο. Σε αυτή τη βάση πατούν μέχρι σήμερα πολλά κινήματα για τη δραστηριότητα τους. Παρόλο που κάποια αυτοδιαχειριζόμενα προγράμματα εκκενώθηκαν από τις αρχές, όπως ο χώρος τροχόσπιτων Bambule, το 2002, οι διαμαρτυρίες που ακολούθησαν «έκοψαν την όρεξη» του δήμου για περαιτέρω εκκενώσεις.
Όταν τα ενοίκια στο Αμβούργου εκτοξεύθηκαν στα ύψη κατά τα τέλη της δεκαετίας του 2000, η αντίσταση οργανώθηκε μέσα από ένα δίκτυο για το δικαίωμα στην πόλη. Από τότε ήταν μαζική η προσέλευση χιλιάδων ανθρώπων σε φθινοπωρινές διαδηλώσεις ενάντια στην «τρέλλα των ψηλών ενοικίων». Την ίδια στιγμή που γνωστοποιούνται σχέδια μεγαλοεπενδυτών, ξεσπούν και αυθόρμητες διαδηλώσεις. Οι κάτοικοι κρεμούν σημαίες από τα παράθυρα τους, ενώ ακτιβιστές και ακτιβίστριες προχωρούν στην συμβολική κατάληψη δημοσίων χώρων και διοργανώνουν εκδηλώσεις ενημέρωσης, όπως πρόσφατα ενάντια στην προγραμματιζόμενη κατεδάφιση των πολυκατοικιών της Έσσο. Παρόλο που οι εκδηλώσεις αυτές δε στάθηκαν ικανές να εμποδίσουν επενδυτικά σχέδια και να ανακόψουν την αύξηση στις τιμές των ενοικίων, εντούτοις κατάφεραν να αναγκάσουν τα κοινοβουλευτικά κόμματα στο Αμβούργο να θέσουν το στεγαστικό ζήτημα στο επίκεντρο της προεκλογικής τους εκστρατείας και να υποσχεθούν την ανέγερση δημόσιων κατοικιών. Αλλά και άλλες, πιο συγκεκριμένες επιτυχίες έχει να επιδείξει το κίνημα: Το καλοκαίρι του 2009, άνθρωποι των τεχνών είχαν προχωρήσει στην κατάληψη της συνοικίας Γκέγκε, δύο στενών δρόμων με διατηρητέα σπίτια, με σκοπό να εμποδίσουν την κατεδάφιση τους από μεγαλοεπενδυτές. Από τότε η συνοικία λειτουργεί ως αυτοδιαχειριζόμενο, μη εμπορικό, στεγαστικό και πολιτιστικό κέντρο.
Το καλοκαίρι του 2013 έγινε γνωστή η απειλή της ύπαρξης της Rote Flora ως αυτόνομο κατειλημμένο, εναλλακτικό κέντρο. Αγορασμένη προ πολλού από ένα μεγαλοεπενδυτή αποφασίστηκε να μετατραπεί τώρα σε εμπορική αίθουσα συναυλιών. Με τη γνωστοποίηση της απειλής αυτής, το κέντρο πλημμύρισε από ποικίλες εκδηλώσεις, πάντοτε συσχετισμένες με τον αγώνα των προσφύγων.
Κάτω από την πίεση των διαδηλωτών, η γερουσία αποφασίζει να παραχωρήσει θερμαινόμενα κοντέινερ στις εκκλησίες, για να μπορέσουν να διαμένουν σε αυτά οι πρόσφυγες το χειμώνα. Παρόλα αυτά, η γερουσία αρνείται το κύριο αίτημα τους: Μια συλλογική λύση που να διασφαλίζει το δικαίωμα παραμονής. Οι διαμαρτυρίες στηρίζονται κυρίως μέχρι στιγμής από αριστερές και αυτόνομες ομάδες, το Κόμμα της Αριστεράς και ορισμένα συνδικάτα. Η έμπρακτη αλληλεγγύη με τους πρόσφυγες εκδηλώνεται στις συνοικίες όπως το Σανκτ Πάουλι, η Άλτονα και η Στέρνσαντσε, όπου εδώ και πάρα πολλά χρόνια δραστηριοποιούνται αριστερά κινήματα. Σε άλλες περιοχές όμως, η σκληρή στάση της γερουσίας τυγχάνει μεγάλης αποδοχής και δένεται με ρατσιστικές προκαταλήψεις. Για να αλλάξει η γερουσία – όπου σε αυτή το SPD κυβερνά με απόλυτη πλειοψηφία – είναι επιτακτικό για το κίνημα να διατηρήσει την πίεση του και να συμπεριλάβει στις κινητοποιήσεις σοσιαλδημοκρατικούς κύκλους ψηφοφόρων, καθώς και κύκλους από το Κόμμα των Πρασίνων. Αυτό έγινε εν μέρει εφικτό σε μια πορεία στις 2 του Νοέμβρη.
Η κατάσταση στο Αμβούργο οξύνεται από τα τέλη του Δεκέμβρη. Στις 21 Δεκεμβρίου, η Rote Flora κάλεσε σε μια μεγαλειώδη πορεία, στην οποία διαδήλωσαν 10.000 άτομα. Περίπου οι μισοί των διαδηλωτών πορεύτηκαν με το αυτόνομο «μάρτο μπλοκ», ενώ οι υπόλοιποι πήγαν με το πολύχρωμο μπλοκ του δικτύου για το δικαίωμα στην πόλη, το οποίο υποστηρίχθηκε από αριστερές οργανώσεις, αλλά και το Κόμμα της Αριστεράς στο Αμβούργο. Μετά από μόνο μερικά μέτρα, η πορεία δέχθηκε επίθεση από την αστυνομία που έκανε χρήση δακρυγόνων, ροπάλων και αντλιών νερού και διέλυσε την πορεία. Το μπλακ- μπλοκ προσπάθησε να αποκρούσει αυτή την επίθεση με όλα τα μέσα. Ακολούθησαν οι πιο σφοδρές οδομαχίες στην πρόσφατη ιστορία του Αμβούργου. Χιλιάδες προσπάθησαν με διάφορους τρόπους να υπερασπιστούν το δικαίωμα στη διαμαρτυρία ενάντια στην κρατική εξουσία. Ήδη πριν την πορεία είχε σημειωθεί επίθεση εναντίον ενός αστυνομικού σταθμού. Μια δήθεν δεύτερη επίθεση ενάντια στον ίδιο σταθμό είχε σαν αποτέλεσμα μια μεγάλη λασπολογία στα ΜΜΕ ενάντια στο κίνημα και τους «βίαιους αριστερούς». Η αστυνομία το είδε σαν αφορμή για να κηρύξει τις συνοικίες του Σανκτ Πάουλι, της ΄Αλτονα και το Σάντσενφίερτελ «ζώνες κινδύνου», όπου ανά πάσα στιγμή οι αρχές μπορούν να σταματήσουν και να ελέγξουν «ύποπτα άτομα», καθώς και να απαγορεύσουν την πρόσβαση. Αυτό συνιστά και μεγάλη απειλή για τους πρόσφυγες από τη Λαμπεδούσα, αφού πολλοί από αυτούς δεν έχουν δώσει τα στοιχεία τους στις αρχές λόγω του φόβου της απέλασης τους.
Το Κόμμα της Αριστεράς διαμαρτυρήθηκε ενάντια στη «ζώνη κινδύνου» και προσπάθησε να αποκρούσει την προπαγάνδα των ΜΜΕ, πράγμα για το οποίο κατηγορήθηκε από τη συντηρητική μερίδα του τύπου. Στις αρχές του Γενάρη έγινε γνωστό, ότι η δεύτερη επίθεση στον αστυνομικό σταθμό κατασκευάστηκε από την αστυνομία, με σκοπό να βρεθεί αφορμή για να νομιμοποιηθούν μέτρα έκτακτης ανάγκης όπως η «ζώνη κινδύνου». Από τότε σημειώθηκαν ολονύκτιες συγκεντρώσεις μέσα στις «ζώνες κινδύνου» ενάντια στην καταπάτηση βασικών ελευθεριών. Μικρές ομάδες έπαιξαν κυνηγητό με την αστυνομία, δηλωμένες και αδήλωτες πορείες έλαβαν χώρα στις συνοικίες, ενώ κάτοικοι των περιοχών διοργάνωσαν μια μεγάλη δημοσία μάχη με μαξιλάρια. Έτσι η πόλη απέκτησε πέραν του προσφυγικού, του στεγαστικού και του ζητήματος της Rote Flora ένα νέο ζήτημα, αυτό της υπεράσπισης των βασικών δικαιωμάτων και ελευθεριών ενάντια στο κράτος. Κάτω από την πίεση των κινητοποιήσεων, ο δήμος αναγκάστηκε να καταργήσει τις «ζώνες κινδύνου».
Το παράδειγμα του Αμβούργου δείχνει πώς αντιρατσιστικές εκδηλώσεις διαμαρτυρίας μπορούν να δεθούν με τοπικούς αγώνες, όπως αυτοί ενάντια στα ψηλά ενοίκια και για το δικαίωμα στην πόλη, ειδικά όταν μπορούν να στηριχθούν πάνω σε μια μακρόχρονη δράση της Αριστεράς σε διάφορες συνοικίες, καθώς και στην κοινοβουλευτική και εξωκοινοβουλευτική υποστήριξη ενός κόμματος όπως αυτό της Αριστεράς (που στις προηγούμενες εκλογές για τη γερουσία του Αμβούργου έλαβε 6,5% των ψήφων). Κεντρικό συνδετικό στοιχείο όλων των κινημάτων αποτελεί ένας αριστερός εναλλακτικός χώρος, ο οποίος στηρίζεται σε αριστερούς πολυχώρους, πρώην κατειλημμένα κτίρια και πολιτικές ομάδες, ενώ παράλληλα διατηρεί δεσμούς με το συνδικαλιστικό κίνημα, το Κόμμα της Αριστεράς και αριστερούς-ελευθεριακούς κύκλους.
Εμείς στη Γερμανία, που είμαστε κουρασμένοι με τον αργό ρυθμό των πολιτικών εξελίξεων στη ριζοσπαστική Αριστερά, μπορούμε να ελπίζουμε. Το Αμβούργο δείχνει ότι περισσότερα πράγματα είναι εφικτά. Υπάρχουν κι άλλες πολλές πόλεις με ίδια στοιχεία όπως αυτά που οδήγησαν στην έκρηξη του Αμβούργου.
(Θα μείνουμε όλοι!)