Στην αυτοκτονία οδήγησαν τον Άαρον Σβαρτζ οι διώξεις στις ΗΠΑ
Τον γύρο του κόσμου έκανε η είδηση του θανάτου ενός από τους πιο
σημαντικούς ακτιβιστές του διαδικτύου. Πρόκειται για τον Άαρον Σβαρτζ
(Aaron Swartz), ενός από τα παιδιά φαινόμενα της εποχής του, ο οποίος
στις 11 Γενάρη βρέθηκε από τη σύντροφό του κρεμασμένος στο σπίτι του στο
Μπρούκλιν της Ν. Υόρκης. Αιτία θανάτου, η αυτοκτονία σύμφωνα με τις
αστυνομικές αρχές. Σε κάθε περίπτωση, η Κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει τα χέρια
της βαμμένα με αίμα. «Ο Άαρον δεν αυτοκτόνησε, η κυβέρνηση τον σκότωσε. Κάποιος που ήθελε να κάνει τον κόσμο καλύτερο σπρώχτηκε στον θάνατο“,
δηλώνει με σαφήνεια ο Ρόμπερτ Σβαρτζ, αποχαιρετώντας τον 26χρονο γιο
του. Σε λίγες μέρες θα ξεκινούσε η δίκη του Άαρον Σβαρτζ, ύστερα από
μήνυση για «κλοπή» αρχείων από επιστημονική βιβλιοθήκη και ελεύθερη
διάδοσή τους στο διαδίκτυο. Ο Άαρον Σβαρτζ έπασχε, όπως ο ίδιος είχε
πει, από κατάθλιψη.
Ο θάνατος του Σβαρτζ τάραξε για τα καλά την κοινωνία των ΗΠΑ, με
επίκεντρο το σύστημα δικαιοσύνης και τη διαπλοκή του με τις μεγάλες
επιχειρήσεις. Όχι αδίκως ο Λάρι Λέσιγκ, γνωστός καθηγητής της
νομικής σχολής του Χάρβαρντ και ειδικός σε θέματα πνευματικών
δικαιωμάτων και στενός φίλος του Σβαρτζ, δήλωσε: «Ζούμε σε έναν κόσμο
όπου οι αρχιτέκτονες της οικονομικής κρίσης δειπνούν τακτικά στο Λευκό
Οίκο… Ο Σβαρτζ δολοφονήθηκε από ένα σύστημα ‘’δικαιοσύνης’’ που
προστατεύει απόλυτα τους πιο μεγάλους εγκληματίες, οι οποίοι είναι είτε
μέλη είτε απλά χρήσιμοι στις δυνατότερες φατρίες του έθνους, ενώ τιμωρεί
με απαράμιλλη σκληρότητα, ανηλεώς όσους δεν έχουν ιδιαίτερη ισχύ και,
πάνω απ’ όλα, όσους αμφισβητούν την εξουσία.»
Ο Άαρον Σβαρτζ συνελήφθη στις 6 Γενάρη και επρόκειτο να δικαστεί με την κατηγορία της κλοπής εγγράφων από το JSTOR,
μια συνδρομητική υπηρεσία που χρησιμοποιείται από το MIT (Τεχνολογικό
Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης) και η οποία προσφέρει ψηφιοποιημένα
αντίγραφα άρθρων από επιστημονικά περιοδικά έναντι αμοιβής, χωρίς να
αποζημιώνει τους συγγραφείς, αποκλείοντας εκατομμύρια σπουδαστών από την
πρόσβαση στην ακαδημαϊκή βιβλιογραφία που παράγεται στα πανεπιστήμια
της Αμερικής. Αντιμετώπιζε ποινή φυλάκισης έως και 35 μηνών!
Το λάθος του Σβαρτζ ήταν ότι δε διάλεξε το δρόμο του «αμερικάνικου ονείρου». Δημιουργός στην ηλικία των 14 ετών του RSS, κοινής πλέον μεθόδου ανταλλαγής πληροφοριακού περιεχομένου, δημιουργός του Reddit,
για το οποίο έλαβε ένα σημαντικό χρηματικό ποσό πουλώντας το, στα 18
του χρόνια ήταν κιόλας ένας πλούσιος φερέλπις προγραμματιστής. Αντί για
τη ζωή του επιτυχημένου επιχειρηματία- προγραμματιστή, ο Σβαρτζ επέλεξε
να αφιερώσει όλες του τις προσπάθειες στον αγώνα για την ελεύθερη
πρόσβαση στη γνώση και συνολικά στα αγαθά της τέχνης και της
τεχνολογίας. Υπήρξε ένας από τους εμπνευστές του OpenLibrary.org, μίας από τις μεγαλύτερες ελεύθερες, συλλογικά αναπτυσσόμενες ψηφιακές διαδικτυακές βιβλιοθήκες. Στάθηκε πρωτοπόρος των αδειών Creative Commons,
που κατοχυρώνουν τα πνευματικά δικαιώματα των δημιουργών, δίνοντας όμως
τη δυνατότητα στα έργα να αναπαραχθούν, να τροποποιηθούν και να
αναδημοσιευτούν ελεύθερα. Ήταν επίσης, ήταν εκ των ηγετών του παγκόσμιου
και νικηφόρου κινήματος ενάντια τους νόμους που προέκυπταν από την
Εμπορική Συμφωνία Εναντίον της Πλαστογραφίας (ACTA), η οποία θέσπιζε τον ολοκληρωτικό έλεγχο της πληροφορίας προς όφελος των μεγάλων επιχειρήσεων πνευματικών αγαθών.
Στο πρόσωπο του Άαρον Σβαρτζ αποτυπώνεται ένα αντιφατικό,
ριζοσπαστικό και σίγουρα ελπιδοφόρο ρεύμα, παγκόσμιας πολιτικής
ανυπακοής που έχει ως βασικό στόχο την πρόσβαση από ολόκληρη την κοινωνία στα δημόσια αγαθά (commons). Όπως έγραφε και ο ίδιος στο Μανιφέστο Αντάρτικου Ανοικτής Πρόσβασης, από το 2008 κιόλας:
«Ολόκληρη η παγκόσμια επιστημονική και πολιτιστική κληρονομιά, η οποία δημοσιεύθηκε στη διάρκεια των αιώνων σε βιβλία και περιοδικά, ολοένα ψηφιοποιείται και κλειδώνεται από μια χούφτα ιδιωτικές εταιρείες… η κοινή χρήση δεν είναι ανήθικη – είναι μια ηθική επιταγή… Οι μεγάλες εταιρίες, φυσικά, είναι τυφλωμένες από την απληστία. Οι νόμοι βάσει των οποίων λειτουργούν το απαιτούν – οι μέτοχοί τους θα εξεγερθούν με οτιδήποτε λιγότερο. Και οι πολιτικοί έχουν εξαγοραστεί, περνώντας νόμους που τους δίνουν την αποκλειστική εξουσία να αποφασίζουν ποιος μπορεί να κάνει αντίγραφα… Δεν είναι δικαιοσύνη το να ακολουθείς άδικους νόμους. Ήρθε η ώρα να φέρουμε στο φως και, με την μεγάλη παράδοση της πολιτικής ανυπακοής, δηλώνουμε την αντίθεσή μας σε αυτή την ιδιωτική κλοπή του δημοσίου πολιτισμού… Πρέπει να αγωνιστούμε σε αντάρτικο για την ανοιχτή πρόσβαση. Με αρκετούς από εσάς, σε όλο τον κόσμο, δεν θα στείλουμε μόνο ένα ισχυρό μήνυμα αντίθεσης στην ιδιωτικοποίηση της γνώσης – θα το κάνουμε παρελθόν. Θα έρθετε μαζί μας;»
Η κοινωνία ανοίγει, ο καπιταλισμός φράζει
Ανάγκη τομής
Το κίνημα αυτό διαπιστώνει μια από τις μεγαλύτερες αντιθέσεις του καπιταλισμού της εποχής μας: αυτή ανάμεσα στις τεράστιες παραγωγικές δυνάμεις,
στις οποίες εντάσσονται εκτός από την εργατική δύναμη, η επιστήμη, οι
τεχνολογικές καινοτομίες, η γνώση, το γενικό πολιτισμικό επίπεδο κ.ά.
και στις παραγωγικές σχέσεις, θεμέλιο των οποίων είναι οι σχέσεις εκμετάλλευσης και η καπιταλιστική ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής.
Η ανάπτυξη λοιπόν του λογισμικού (ή ενός συγγραφικού ή καλλιτεχνικού
έργου), αποτελεί ένα μέσο παραγωγής (ή κατανάλωσης), το οποίο μπορεί να
αναπαράγεται και να διακινείται ελεύθερα με μηδαμινό σχεδόν κόστος. Οι
νόμοι του Κεφαλαίου όμως εμπορευματοποιούν και περιορίζουν την πλήρη
ανάπτυξη και διακίνηση των παραπάνω αγαθών με τη θέσπιση ενός επιθετικού
νομοθετικού πλαισίου (πατέντες, κοπιράιτ, πνευματικά δικαιώματα κλπ),
την αστυνόμευση του διαδικτύου και την παραδειγματική καταστολή όσων
αμφισβητούν την παραπάνω πολιτική.
Ακόμα και χωρίς πολλές φορές να το συνειδητοποιούν τα μέλη του
ιδιότυπου αυτού διαδικτυακού κινήματος προσεγγίζουν βασικές ιδέες και
αναλύσεις της Αριστεράς, ειδικά της Αριστεράς εκείνης που υποστηρίζει
ότι το σύστημα αυτό έχει χρεοκοπήσει πλήρως και την αναγκαιότητα-
δυνατότητα μιας διαφορετικής κοινωνικής προοπτικής.
Έτσι λοιπόν, η συνεργατική ανάπτυξη λογισμικού και γενικότερα
πνευματικών αγαθών, η ελεύθερη διακίνησή τους σε ολόκληρη την κοινωνία,
και η δυνατότητα ελεύθερης πρόσβασης σε όλα τα επιτεύγματα του
ανθρώπινου πολιτισμού είναι μερικά μόνο από τα χαρακτηριστικά που
μπορούν να αποτελέσουν εικόνες ενός (εγκλωβισμένου στον καπιταλισμό)
κόσμου, χωρίς κεφαλαιοκρατική εκμετάλλευση, που θα δείχνει προς την
κοινωνία των «ελεύθερα συνεταιριζόμενων παραγωγών».
Στην πραγματικότητα βέβαια το ζήτημα είναι λίγο πιο περίπλοκο. Αυτό
αποδεικνύει η προσπάθεια εμπορευματικής αξιοποίησης και η τεράστια
κερδοφορία εταιρειών από την εθελοντική προσπάθεια χιλιάδων
«εργαζομένων», αλλά και η πραγματικότητα που θέλει το μεγαλύτερο τμήμα
της συνολικής παραγωγικής διαδικασίας να μένει έξω από τη σφαίρα
επιρροής αυτών των μορφών ανάπτυξης και διακίνησης. Τα σπέρματα αυτά
μιας νέας κοινωνίας θα μπορέσουν να συνολικοποιηθούν μόνο μετά την
επαναστατική τομή.
Αυτός είναι ένας από τους βασικούς λόγους που απαιτεί από την
Αριστερά να μην παρακολουθεί απλά τις εξελίξεις σε αυτό το πολύ κρίσιμο
πεδίο της κοινωνικής αναμέτρησης, αλλά να επιδιώξει να επιδράσει σε
αυτό.
Πεδίο δράσης για την αριστερά
Ο θάνατος του Άαρον Σβαρτζ θα πρέπει να «ταρακουνήσει» και την ίδια
την Αριστερά, αφού ο έλεγχος της πληροφορίας και της γνώσης, η ανάπτυξη
ελεύθερου λογισμικού, η δυνατότητα τρισδιάστατων εκτυπώσεων κοκ,
συνιστούν ένα σημαντικότατο πεδίο κοινωνικής αναμέτρησης. Οι λόγοι αυτής
της αναγκαιότητας εδράζονται σε τρία επίπεδα.
Πρώτο, η αριστερά και το κίνημα να καταφέρουν να χρησιμοποιήσουν τις
τεράστιες δυνατότητες για τον άμεσο υλικό και θεωρητικό εξοπλισμό του
κινήματος (Από τη στελέχωση βιβλιοθηκών και τη διοργάνωση ομάδων μελέτης
σε κοινωνικούς/πολιτικούς χώρους, για παράδειγμα, μέχρι την
αποτελεσματική και ασφαλή χρήση του διαδικτύου).
Δεύτερο, για να μπορέσει το κίνημα, ιδιαίτερα στο έδαφος της κρίσης
και των καταστροφικών πολιτικών της ΕΕ και των μνημονίων, να αξιοποιήσει
αποτελεσματικά τα εργαλεία, τα αποτελέσματα και τις μορφές οργάνωσης
αυτού του τύπου παραγωγής, στην προσπάθεια αντικαπιταλιστικής παραγωγικής ανασυγκρότησης της οικονομικής βάσης.
Μάλιστα, η προσπάθεια αυτή είναι δυνατό να βρει έδαφος στις
περισσότερες πτυχές της κοινωνικής ζωής, όπως μπορεί να είναι οι τομείς
της οργάνωσης της διοίκησης, η εκπαίδευση, ο κλάδος των νέων
τεχνολογιών, των αυτοματισμών, αλλά ακόμα και αυτός της αγροτικής
παραγωγής.
Ο κομμουνισμός της νέας παραγωγής
Τρίτο, οι δυνάμεις της κομμουνιστικής επαναθεμελίωσης θα πρέπει να
βουτήξουν στα πιο βαθιά νερά των νέων αυτών μορφών οργάνωσης της
παραγωγής. Να προσπαθήσουν να τις μελετήσουν και να τις αναπτύξουν
επαναστατικά, βασιζόμενες στη μαρξική παράδοση και στα εργαλεία αυτής.
Συμφωνώντας με τον Λάρι Λέσιγκ, ότι «υπάρχουν χιλιάδες
πράγματα που θα μπορούσαμε να κάνουμε και έχουμε να κάνουμε ακόμα, αφού ο
Άαρον Σβαρτζ είναι τώρα ένα ιδανικό», αξίζει η δράση και το παράδειγμά
του να γίνει παράδειγμα για όλους. Γιατί απέναντι σε έναν κόσμο που
πεθαίνει, απέναντι σε έναν κόσμο που δεν έχει να μας υποσχεθεί τίποτε
άλλο παρά την ανελευθερία, τη φτώχεια και την ανεργία, φαίνεται η
δυνατότητα ενός άλλου κόσμου: της ελεύθερης συνεργατικότητας, της
ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας και της ελεύθερης ανάπτυξης και
ανταλλαγής αξιών χρήσης και υπηρεσιών.
του Θωμά Σουνάπογλου,
δημοσιεύθηκε στο ΠΡΙΝ, 20/1/2013
________________________________________________________
Μανιφέστο Αντάρτικου Ανοικτής Πρόσβασης
στη μνήμη του Aaron Swartz, 1986-2013
Η πληροφορία είναι δύναμη. Όμως, όπως κάθε δύναμη, υπάρχουν εκείνοι που θέλουν να την κρατήσουν για τον εαυτό τους. Ολόκληρη η παγκόσμια επιστημονική και πολιτιστική κληρονομιά, η οποία δημοσιεύθηκε στη διάρκεια των αιώνων σε βιβλία και περιοδικά, ολοένα ψηφιοποιείται και κλειδώνεται από μια χούφτα ιδιωτικές εταιρείες. Θέλετε να διαβάσετε τις δημοσιεύσεις που έχουν τα πιο διάσημα αποτελέσματα των επιστημών; Θα πρέπει να στείλετε τεράστια ποσά σε εκδότες, όπως η Reed Elsevier.
Υπάρχουν εκείνοι που αγωνίζονται για να αλλάξει αυτό. Το Κίνημα Ανοικτής Πρόσβασης έχει αγωνιστεί γενναία για να διασφαλιστεί ότι οι επιστήμονες δεν μεταβιβάζουν τα πνευματικά δικαιώματα τους, αλλά αντί αυτού εξασφαλίζεται ότι η εργασία τους δημοσιεύεται στο Διαδίκτυο, σύμφωνα με όρους που επιτρέπουν σε όλους να έχουν πρόσβαση. Αλλά ακόμη και κάτω από τα καλύτερα σενάρια, το έργο τους θα είναι διαθέσιμο μόνο για τα πράγματα που δημοσιεύονται στο μέλλον. Τα πάντα μέχρι τώρα έχουν χαθεί.
Αυτό είναι πάρα πολύ υψηλό τίμημα. Ο εξαναγκασμός των ακαδημαϊκών να πληρώνουν χρήματα για να διαβάσουν το έργο των συναδέλφων τους; Σαρώνουν ολόκληρες βιβλιοθήκες, αλλά μόνο για όσους επιτρέπει το Google να τα διαβάσουν; Παρέχουν επιστημονικά άρθρα σε ελίτ πανεπιστήμια στον Πρώτο Κόσμο, αλλά όχι στα παιδιά του Παγκόσμιου Νότου; Είναι εξωφρενικό και απαράδεκτο.
«Συμφωνώ», πολλοί λένε, «αλλά τι μπορούμε να κάνουμε; Οι εταιρείες που κατέχουν τα πνευματικά δικαιώματα, κερδίζουν τεράστια χρηματικά ποσά χρεώνοντας την πρόσβαση, και αυτό είναι απολύτως νόμιμο – δεν υπάρχει τίποτα που μπορούμε να κάνουμε για να τους σταματήσουμε». Αλλά υπάρχει κάτι που μπορούμε να κάνουμε, κάτι που ήδη γίνεται: μπορούμε να αντεπιτεθούμε.
Όσοι έχουν πρόσβαση σε αυτούς τους πόρους – φοιτητές, βιβλιοθηκονόμοι, επιστήμονες – έχουν ένα προνόμιο. Μπορείτε να τροφοδοτήσετε την γνώση στον υπόλοιπο κόσμο που είναι αποκομμένος. Αλλά εσείς δεν χρειάζεται – πραγματικά, ηθικά, δεν μπορείτε – να κρατήσετε αυτό το προνόμιο μόνο για τον εαυτό σας. Έχετε καθήκον να το μοιραστείτε με τον κόσμο. Και πρέπει: να μοιράσετε κωδικούς πρόσβασης στους συναδέλφους, να εκπληρώσετε αιτήματα λήψης για τους φίλους.
Εν τω μεταξύ, όσοι έχουν αποκλειστεί δεν στέκονται σιωπηλοί. Έχουν ξεγλιστρήσει μέσα από τρύπες και έχουν αναρριχηθεί πάνω από φράχτες, απελευθερώνοντας τις πληροφορίες που έχουν κλειδωθεί από του εκδότες και τις μοιράζονται με φίλους.
Αλλά όλη αυτή η δράση συνεχίζεται στο σκοτάδι, κρυμμένη υπόγεια. Αυτό λέγεται κλοπή ή πειρατεία, σαν το μοίρασμα του πλούτου της γνώσης να είναι το ηθικό ισοδύναμο της λεηλασίας ενός πλοίου και της δολοφονίας του πληρώματός του. Αλλά η κοινή χρήση δεν είναι ανήθικη – είναι μια ηθική επιταγή. Μόνο οι τυφλωμένοι από την απληστία θα αρνηθούν να επιτρέψουν σε έναν φίλο να δημιουργήσει ένα αντίγραφο.
Οι μεγάλες εταιρίες, φυσικά, είναι τυφλωμένες από την απληστία. Οι νόμοι βάσει των οποίων λειτουργούν το απαιτούν – οι μέτοχοί τους θα εξεγερθούν με οτιδήποτε λιγότερο. Και οι πολιτικοί έχουν εξαγοραστεί, περνώντας νόμους που τους δίνουν την αποκλειστική εξουσία να αποφασίζουν ποιος μπορεί να κάνει αντίγραφα.
Δεν είναι δικαιοσύνη το να ακολουθείς άδικους νόμους. Ήρθε η ώρα να φέρουμε στο φως και, με την μεγάλη παράδοση της πολιτικής ανυπακοής, δηλώνουμε την αντίθεσή μας σε αυτή την ιδιωτική κλοπή του δημοσίου πολιτισμού.
Πρέπει να πάρουμε την πληροφορία, όπου κι αν είναι αποθηκευμένη, να κάνουμε αντίγραφα και να τα μοιραστούμε με τον κόσμο. Πρέπει οτιδήποτε δεν καλύπτεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας να τα αρχειοθετήσουμε. Πρέπει να αγοράσουμε μυστικές βάσεις δεδομένων και να τις βάλουμε στον παγκόσμιο ιστό. Θα χρειαστεί να κατεβάσετε επιστημονικά περιοδικά και να τα ανεβάσετε σε δίκτυα κοινής χρήσης. Πρέπει να αγωνιστούμε σε αντάρτικο για την ανοιχτή πρόσβαση.
Με αρκετούς από εσάς, σε όλο τον κόσμο, δεν θα στείλουμε μόνο ένα ισχυρό μήνυμα αντίθεσης στην ιδιωτικοποίηση της γνώσης – θα το κάνουμε παρελθόν. Θα έρθετε μαζί μας;
Aaron Swartz
Ιούλιος 2008, Eremo, Ιταλία
