Υποχρηματοδότηση: Πόσο φυσιολογική είναι και τι μπορούμε να κάνουμε σε σχέση μ' αυτήν;
Αν κάτι χαρακτηρίζει το πανεπιστήμιο της Ελλάδας στον 21ο αιώνα από τη σκοπιά του-- τι βλέπουμε γύρω μας, αυτό είναι η διαπίστωση ότι εδώ και πολύ καιρό το πανεπιστήμιο υποχρηματοδοτείται. Για να αντιμετωπίσουμε όμως σαν φοιτητές-τριες το ζήτημα αυτό, πρέπει να δούμε από πού προέρχεται αυτή η υποχρηματοδότηση. Υπάρχουν λεφτά και που πάνε όσα υπάρχουν; Το που πάνε είναι ζήτημα κακοδιαχείρισης ή συνολικής στόχευσης για το πανεπιστήμιο της κρίσης που θα δώσει την πολυπόθητη «ανάπτυξη»; Και τελικά με ευθύνη ποιανών γίνεται αυτό;
Υπάρχουν λεφτά και αν ναι, που πάνε;
Με την πρώτη ματιά στο κρατικό προϋπολογισμό, φαίνεται ότι τα λεφτά που δίνονται στο υπουργείο παιδείας-έρευνας-θρησκευμάτων είναι ψίχουλα σε σχέση με τα πόσα δίνονται για την εξυπηρέτηση του χρέους, για τις «δαπάνες ΝΑΤΟ» όπως αναφέρονται, για τους μισθούς των υπουργών. Αλλά και τα λεφτά που πηγαίνουν στο υπουργείο δεν πηγαίνουν όλα στην παιδεία: κάποια από αυτά πηγαίνουν στην εκκλησία, κάποια άλλα σε «μεταβιβαστικές πληρωμές» τις οποίες ο προϋπολογισμός δεν εξηγεί. Μόνο 800 εκ. πηγαίνουν στην «τριτοβάθμια εκπαίδευση», και μετά από εκεί ψιλοχάνονται τα ίχνη τους γιατί το ΑΠΘ δε βγάζει οικονομικό απολογισμό. Ξέρουμε μόνο ότι υποχρηματοδοτείται από το κράτος και οριακά δεν έχει να πληρώσει καν τη ΔΕΗ. Αλλά γενικά δίνει 11.5 εκατομμύρια στον εργολάβο για τη λέσχη, κομμάτι των οποίων πηγαίνει στην τσέπη του επειδή δεν ανοίγει την πάνω λέσχη, όπως και σε άλλα σκανδαλώδη πράγματα που λίγο-πολύ είναι γνωστά. Είναι αρκετά φανερό ότι υπάρχουν πάρα πολλά λεφτά, απλά η συντριπτική πλειοψηφία πηγαίνει στο χρέος και σε ντόπιους και ξένους ολιγάρχες, ενώ ότι μένει πάλι φιλτράρεται πολλές φορές πριν φτάσει στις σχολές και στις πραγματικές ανάγκες.
Κάπως έτσι έχουμε φτάσει στην κατάσταση που βιώνουμε τώρα, το 2018. Όλες οι σχολές υποχρηματοδοτούνται από το κράτος με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν καθηγητές, μαθήματα να κόβονται, εργαστήρια να βασίζονται στην απλήρωτη εργασία διδακτορικών, καθηγητών και επιστημονικών συνεργατών, η λοιπή υλικοτεχνική υποδομή να είναι παλαιωμένη και κατεστραμμένη, φοιτητές-τριες να δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα με τις σπουδές επειδή η φοιτητική μέριμνα έχει γίνει εμπόρευμα, ολόκληρα γνωστικά αντικείμενα να κατακερματίζονται προς όφελος της ελεύθερης αγοράς, για τις ανάγκες συγκεκριμένων επιχειρήσεων. Η έρευνα που παράγεται στο πανεπιστήμιο είναι σε μεγάλο βαθμό καθοδηγούμενη από τις ανάγκες της αγοράς, γιατί προφανώς όταν το πανεπιστήμιο χρειάζεται λεφτά δε θα κοιτάξει αν είναι χρήσιμη προς τις κοινωνικές ανάγκες (π.χ. αντιπλυμμηρικά/αντισεισμικά έργα) η έρευνα που κάνει, αρκεί να του αποφέρει χρήματα. Αν χρειαστεί θα κάνει έρευνα για όπλα (γενικά για τεχνολογίες που θα χρησιμοποιούνται σε στρατιωτικές επεμβάσεις/ασκήσεις) ή θα βγάλει ανορθολογικά αποτελέσματα σε έρευνες επειδή τα «παίρνει» από κάποια εταιρία που θέλει άλλοθι για διάφορα πιθανά σκάνδαλα (π.χ. σε σχέση με την περιβαλλοντική πολιτική της).
Στη σχολή μας, κάθε ζήτημα που έχουμε διεκδικήσει μέσα από κινητοποίηση του Συλλόγου μας, προσκρούει στη γνωστή πλέον απάντηση «κι εμείς μαζί σας είμαστε παιδιά, αλλά δεν υπάρχουν λεφτά», «γιατί δεν κάνετε μια πορεία διεκδικώντας επενδύσεις στη σχολή σας;». Χαρακτηριστικό παράδειγμα το ζήτημα του τομέα Ηλεκτρονικής του 9ου εξαμήνου, στο οποίο η πρόσληψη καινούργιων καθηγητών προσκρούει στον μνημονιακό νόμο «4 φεύγουν, ένας έρχεται», ο οποίος θεσπίστηκε ακριβώς με αυτή τη λογική. Αντίστοιχα η λέσχη, οι εστίες, τα εργαστήρια που δεν έχουμε, τα κτήρια των σχολών. Άραγε είναι ζήτημα κακής διαχείρισης πόρων ή κεντρικής συνειδητής στόχευσης για το σύγχρονο πανεπιστήμιο; Για να δούμε ποιες είναι οι σύγχρονες πολιτικές για το πανεπιστήμιο…
Το πανεπιστήμιο της αγοράς και ο ρόλος της υποχρηματοδότησης σε αυτό
Δεν είναι μυστικό ότι το σύστημα εδώ και καιρό δεν πηγαίνει καλά. Καθημερινά βλέπουμε τις κυβερνήσεις να ζητάνε τη δικιά μας «πλάτη» για να ξεπεραστεί η κρίση και να έρθει η πολυπόθητη «ανάπτυξη». Ανάπτυξη με ακόμα πιο φτηνούς και ευέλικτους εργαζόμενους ώστε να μπορούν τα αφεντικά να αυξάνουν πιο γρήγορα τα κέρδη τους. Με εργαζόμενους που δεν θα έχουν «άχρηστες» γνώσεις, δηλαδή άσχετες με τη συγκεκριμένη δουλειά που τους ζητείται, διότι η επιμόρφωση αυτή κοστίζει χρόνο και λεφτά, ενώ δεν είναι ασφαλής επένδυση γιατί μπορεί το κράτος να πληρώσει για την εκπαίδευσή μας κι εμείς να φύγουμε στο εξωτερικό. Με ανακύκλωση της ανεργίας, δηλαδή δουλειά για μερικούς μήνες και μετά ξανά εξειδικευμένη κατάρτιση και επιμόρφωση επί πληρωμή, μέχρι να βρεθεί δουλειά. Με κατανομή των ανθρώπων στις δουλειές που προτιμάει το μεγάλο κεφάλαιο και όχι στις κοινωνικά αναγκαίες. Με ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση κάθε πτυχής της ανθρώπινης ζωής, από την εργασία μέχρι τον ελεύθερο χρόνο και από τις μέχρι πρότινος κοινωνικές παροχές μέχρι τη γνώση. Με πολεμικό κλίμα το οποίο οδηγεί σε έρευνα για τους πολέμους και τα όπλα αντί για τις κοινωνικές ανάγκες. Όλα αυτά τη στιγμή που κανένας εργαζόμενος, ότι και να έχει κάνει, δε φταίει για την κρίση, καθώς αυτή προκλήθηκε επειδή ο καπιταλισμός λειτουργούσε σωστά, όχι απλά επειδή «φαγώθηκαν λεφτά» ή επειδή «είναι διεφθαρμένες οι τράπεζες».
Επειδή όμως το πανεπιστήμιο της Ελλάδας δεν είχε αναλάβει αυτό το ρόλο πριν την κρίση λόγω των αντιδράσεων μεγάλων πανεκπαιδευτικών κινημάτων, οι κυβερνήσεις έπρεπε κάπως να επιβάλλουν την αλλαγή αυτή. Οπότε εφάρμοσε μια μεθοδολογία που εφαρμόστηκε και σε κάθε δημόσια υπηρεσία που πρόκειται να λειτουργήσει με τα νέα μοντέλα της κρίσης: υποχρηματοδότηση-υποβάθμιση-επιχειρηματική ανασυγκρότηση. Ας εξηγήσουμε λίγο τι εννοούμε με αυτό το τρίπτυχο. Ουσιαστικά το κράτος σταματάει βαθμιαία να δίνει λεφτά, λέγοντας ότι «δεν υπάρχουν». Αυτό δημιουργεί μια εικόνα υποβάθμισης και διάλυσης της υπηρεσίας (εν προκειμένω του πανεπιστημίου). Τότε είναι που έρχονται οι «εμπειρογνώμονες» και βάζουν τη λογική της επιχειρηματικοποίησης του πανεπιστημίου, δηλαδή της λειτουργίας του με βάση της ανάγκες της αγοράς και της ιδιωτικοποίησης πλευρών του (πχ φοιτητική μέριμνα ή κομμάτι της έρευνας), με όφελος κάποια «ανταλλάγματα». Με απλά λόγια σου λένε «Δεν έχω λεφτά, πρέπει κάπως να βρω όμως και να συνεχίσω να λειτουργώ. Άρα τι θα κάνω; Θα δώσω τη λέσχη να την δουλεύει ο εργολάβος και ας βγάζει αυτός κέρδος ρίχνοντας την ποιότητα, απολύοντας εργαζομένους και κρατώντας την πάνω λέσχη κλειστή, ανοίγοντας παράλληλα δικό του roof garden σε χώρο που θα μπορούσε να είναι κι αυτός λέσχη. Θα δώσω εργαστήρια σε εταιρίες να μου τα χρηματοδοτήσουν και ας παράγω για αυτές στοχευμένη έρευνα, ας τα εκμεταλλεύονται κι αυτές ως υποδομές και για διεξαγωγή ερευνητικών αποτελεσμάτων.». Αυτός είναι ο ειδικός ρόλος του πανεπιστημίου στη σημερινή εποχή για το σύστημα: (α) η δημιουργία του φτηνού, ευέλικτου, κατακερματισμένου εργατικού δυναμικού (διανοητικού και μη) που έχει ανάγκη για να ξεπεράσει την κρίση του και (β) η αυτοτελής προσφορά σε μία ανάπτυξη που τίποτα δεν έχει να μας δώσει, διότι είναι σχεδιασμένη καθαρά για να ανέβει θέσεις στην παγκόσμια κατάταξη η ελληνική ολιγαρχία. Το πανεπιστήμιο αυτό είναι μικρό, ευέλικτο στα προγράμματα σπουδών, με υπερεξειδίκευση από νωρίς και χωρίς να είναι όλη η βασική γνώση στο πτυχίο και φυσικά αφορά πιο πολύ τις ανάγκες των επιχειρήσεων και του κεφαλαίου, παρά τις κοινωνικές ή τις φοιτητικές ανάγκες.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μας λένε ότι «είμαστε πολλοί» και δε χωράμε. Γι αυτό κόβονται μαθήματα και ολόκληρα αντικείμενα από τις σχολές, πέρα απ’ το ότι δεν υπάρχουν καθηγητές (για παράδειγμα «Ασφάλεια» σε εμάς ή ΣΑΕ στους ηλεκτρολόγους Πάτρας). Έτσι αναπαράγονται εντός του πανεπιστημίου αντιλήψεις που θέλουν την έρευνα να παράγεται με την απλήρωτη εργασία διδακτορικών, για εταιρίες όπως η IDE-Intracom Defense Electronics στους μηχανολόγους. Γι αυτό το λόγο η πρυτανεία του ΑΠΘ προτιμάει να δίνει τα λεφτά για τη λέσχη στην εργολαβία που είναι εδώ για να βγάλει κέρδος βάζοντας σε δεύτερη μοίρα την κατάσταση στη λέσχη, γι αυτό το κράτος αντί να χτίσει νέες εστίες δίνει φοροαπαλλαγές στους μεγαλομηχανικούς που αύριο-μεθαύριο θα είναι τα αφεντικά μας. Στο επιχειρηματικό πανεπιστήμιο όλα λειτουργούν προς όφελος της ανάπτυξης και όποιος θέλει να επιβιώσει, πρέπει να υποταχθεί σε αυτή τη λογική από επιστημονικής, ακαδημαϊκής, ιδεολογικής άποψης.
Πώς μπορεί αυτό το πράγμα να σταματήσει;
Μέσα σε αυτό το τεράστιο χάσμα προτεραιοτήτων που ξεκινάει από τα χρήματα και πηγαίνει στο ρόλο του πανεπιστημίου στην κοινωνία, το χάσμα ανάμεσα στις ανάγκες της κοινωνίας και τις ανάγκες του κεφαλαίου, εμείς σίγουρα δεν θα κερδίσουμε κάτι αν απλά το ζητήσουμε από τους «αρμόδιους». Πρέπει να οργανωθούμε, και να προσπαθήσουμε να επιβάλλουμε τις ανάγκες μας.
-Μέσα από τις γενικές μας συνελεύσεις: κόντρα στις ιδιοκτησιακές λογικές, να συμμετέχουμε μαζικά και να συζητάμε τους προβληματισμούς μας! Με κουβέντα στο πραγματικό της βάθος, κόντρα σε ρηχές λογικές που καταλήγουν σε κινητοποιήσεις-πιστολιές χωρίς συνέχεια, αλλά και στη φιλοσοφική κουβέντα χωρίς επίδικο. Με δράσεις που θα επιβάλλουν τα όσα ζητάμε, διακόπτοντας την επιχειρηματική λειτουργία του πανεπιστημίου μέχρι να ικανοποιηθούν τα αιτήματά μας. Ενάντια στην πολιτική διαχείρισης της υποχρηματοδότησης που προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ και η αντιπολίτευση. Με μεγαλύτερη συμμετοχή στις ανοιχτές συντονιστικές επιτροπές υλοποίησης των αποφάσεων των συνελεύσεων γιατί αυτό δεν είναι τσιφλίκι καμίας παράταξης, ούτε των 9 «εκλεκτών» του ΔΣ.
-Με οριζόντιο συντονισμό των γενικών συνελεύσεων: μέσα από τα συντονιστικά Γενικών Συνελεύσεων, να συντονιζόμαστε με άλλους συλλόγους και να διεκδικούμε μαζί! Άλλωστε, πολλά προβλήματα στο ΑΠΘ δεν αφορούν μόνο τη σχολή μας, ούτε μπορεί να τα λύσει μόνος του ο Σύλλογός μας. Επίσης, είναι σημαντικό οι φοιτητές-τριες της Θεσσαλονίκης να συνεδριάζουν τακτικά στις σχολές τους αλλά και σε επίπεδο πόλης, ώστε το φοιτητικό κίνημα της Θεσσαλονίκης να έχει ρόλο και στην ίδια την πόλη και το κίνημά της. Ανεξάρτητη, αυτοτελής συγκρότηση του φοιτητικού κινήματος, για τα δικαιώματά μας σε μόρφωση-δουλειά-ελευθερίες!
-Με μέτωπο με τα υπόλοιπα κομμάτια της εκπαίδευσης: η επίθεση στην παιδεία είναι ενιαία και οι αναδιαρθρώσεις στο πανεπιστήμιο δένουν με αυτές στο σχολείο. Πρέπει να έχουμε σύνδεση στο δρόμο με τους μαθητές και τα συντονιστικά τους, τους καθηγητές και τα σωματεία τους.
-Με διεκδικήσεις που να μη μένουν στο «όχι σε όλα»! Για δημόσια, δωρεάν, ενιαία πανεπιστημιακή εκπαίδευση για όλους-ες, ενάντια στους ταξικούς φραγμούς και τον κατακερματισμό των αντικειμένων! Φοιτητικό και εργατικό έλεγχο στο πανεπιστήμιο, κόντρα στα συμφέροντα που το διοικούν με μοχλό πίεσης την υποχρηματοδότηση από το κράτος. Για να είναι το πτυχίο μόνη προϋπόθεση για δουλειά, για μόνιμη και σταθερή δουλειά για όλους-ες. Για την ειρήνη των λαών, για λεφτά για την παιδεία και όχι για τους εξοπλισμούς, για έρευνα για τις κοινωνικές ανάγκες και όχι για να σκοτώνονται άνθρωποι. Για την ελευθερία διακίνησης ιδεών μέσα στο πανεπιστήμιο, το δικαίωμά μας να αποφασίζουμε γι αυτό, να κάνουμε πολιτική και πολιτισμό με ανατρεπτικό περιεχόμενο!
Διεκδικούμε εδώ και τώρα αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης για μια παιδεία στο ύψος των αναγκών της κοινωνίας!