Πέμπτη 13 Μαρτίου 2014

Η Βοσνία ως φάρμακο

Ο πεφωτισμένος μας υπουργός εξωτερικών (αυστριακός υπουργός Sebastian Kurz) θα ήθελε να διαφωτίσει και τον υπόλοιπο κόσμο. Πρόσφατα απευθύνθηκε στους συμμετέχοντες στη “Βοσνιακή Άνοιξη” με την ακόλουθη δήλωση αλληλεγγύης: “Αυτή είναι μια πρόσκληση για την αφύπνιση της πολιτικής τάξης στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Πρέπει να ξεπεράσουν το αδιέξοδο και να προχωρήσουν προς την ευρωπαϊκή μεταρρυθμιστική διαδικασία” Αυτή η τάξη έχει πολλά να χάσει. Η δήλωση αυτή του Kurz αποκαλύπτει ακούσια ότι υπάρχει και μια άλλη πολιτική τάξη – η τάξη εκείνων που δεν έχουν τίποτα πλέον να χάσουν.


Ο αυστριακός υπουργός εξωτερικών, ο ανταποκριτής της αυστριακής κρατικής τηλεόρασης στο Σαράγεβο και διάφοροι επαγγελματίες σχολιαστές της κατάστασης στη Βοσνία προσφέρουν όλοι την ίδια ιστορία σχετικά με τα γεγονότα σ’ αυτό το ευρωπαϊκό προτεκτοράτο: Οι πολίτες έχουν μπουχτίσει με την εθνικιστική στάση και την διαφθορά, την ανεργία, την στασιμότητα και τον αρχαϊκό επαρχιωτισμό, τα οποία όλα αποτρέπουν τους Βόσνιους απ’ το να είναι επιτυχημένοι όπως εμείς. Μόλις ξεφορτωθούν αυτή την παρασιτική τάξη, η ώρα της δημοκρατίας θα έχει επιτέλους φτάσει.
Όμως κανένας δεν σκέφτεται καν αν οι Βόσνιοι πολίτες, εκτός απ’ το να είναι δυσαρεστημένοι με την “πολιτική τους τάξη”, μπορεί να είναι δυσαρεστημένοι επίσης με τη διεθνή διοίκηση και τα διάφορα προγράμματα λιτότητας του ΔΝΤ και της ΕΕ που έχουν συνεισφέρει σημαντικά στη δύσκολη θέση στην οποία βρίσκονται.
Μία περήφανη παράδοση
 Η εντύπωση της Βοσνίας ως επίκεντρου εθνικιστικών ταραχών η οποία έχει κυριαρχήσει από τη δεκαετία του ’90 στην εικόνα μας γι’ αυτή τη χώρα έχει επισκιάσει μια άλλη, πολύ σημαντικότερη παράδοση που μιλάει για μια Βοσνία ως ένα μακροχρόνια εύφορο έδαφος κοινωνικών αντιστάσεων. Συχνές εξεγέρσεις αγροτών (η τελευταία απ’ αυτές συνέβη το 1870) ένωναν ανθρώπους διαφορετικών επαγγελματικών ομάδων. Στις αρχές του 20ου αιώνα το κίνημα “Νεαρή Βοσνία” ήταν κυρίαρχα ένα πολυεθνικό αμάγαλμα διανοούμενων με αντιαποικιακές τάσεις οι οποίοι εκτιμούσαν τα ιδανικά του κοινωνικού αναρχισμού. Αυτοί δεν αποτελούσαν διακλάδωση του παν-Σερβικού εθνικισμού όπως υπονοείται σήμερα. Τέλος, οι περισσότεροι απ’ τους Παρτιζάνους του Τίτο προέρχονταν απ’ τη Βοσνία.
Δεν είναι συμπτωματικό ότι η κοινωνική αντίθεση άρχισε μερικές εβδομάδες πριν ακριβώς από την Τούζλα. Εδώ έχουμε τον παλιό βοσνιακό ανταγωνισμό μεταξύ της προλεταριακής Τούζλα και του με έναν τρόπο σνομπ, αστικού Σαράγεβο. Με τη βαριά της βιομηχανία και τα ορυχεία, η Τούζλα είχε πάντοτε την πιο αναπτυγμένη ταξική συνείδηση στη Βοσνία. Όλες οι προσπάθειες να χωριστεί η Τούζλα με εθνικούς όρους απέτυχαν.
Ήταν οι φοιτητές της Τούζλα κι οι ανθρακωρύχοι που στα τέλη της δεκαετίας του ’60 έστειλαν το αίτημα για μεταρρυθμίσεις στο γιουγκοσλαβικό κομμουνιστικό κόμμα και τα ανεξάρτητα συνδικάτα. Το 1984 δέκα χιλιάδες ανθρακωρύχοι από το ορυχείο της Kreka προσέφεραν τους μισθούς τους στους συναδέλφους τους απ’ τη Μεγάλη Βρετανία που βρίσκονταν σε μαζικές απεργίες. Πολλοί εργάτες απ’ όλη τη χώρα ακολούθησαν το παράδειγμά τους.
Η Τούζλα είναι η μόνη χώρα που δεν υπέκυψε στην εθνική τρέλα της δεκαετίας του ’90. Παρόλο που Σέρβοι παραστρατιωτικοί διέλυαν κοντινά μουσουλμανικά χωριά, οι πολίτες της Τούζλα διατήρησαν τη σύνεσή τους και αντιστάθηκαν στην ιδέα της συλλογικής ευθύνης που είναι καταστροφική για κάθε κοινωνία. Μετά τον πόλεμο το συνδικάτο των ανθρακωρύχων αποτέλεσε ένα ισχυρό ανάχωμα στις ιδιωτικοποιήσεις.
Ένα αποτυχημένο Κράτος
Στα δυτικά ΜΜΕ, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη έχει το στάτους ενός αποτυχημένου κράτους. Δεν υπάρχει κανένα αντίστοιχο κράτος, με τέτοια διαφθορά και παραλυμένα πρόβατα που ψηφίζουν για τους εθνικιστές λύκους τους. Αυτή η δήλωση είναι γεμάτη αλαζονεία, ειδικά αν σκεφτούμε ότι ήταν συχνά οι διεθνείς επενδυτές κι οι κυβερνήσεις που ακριβώς παρείχαν τα εργαλεία στους λύκους βοηθώντας τους να μαζέψουν τα πρόβατα. Υπάρχει επίσης χώρος για κριτική στη μεταπολεμική συμφωνία του Dayton: ήταν λάθος να τσιμενταριστεί το εθνικιστικό status quo με τέτοιο τρόπο και να γίνουν αποδεκτές οι εθνικές ελίτ ως αυτοί που λαμβάνουν τις πολιτικές αποφάσεις.
Θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι η διεθνής κοινότητα, τουλάχιστον στην αρχή, δεν είχε κανέναν για να συνεργαστεί, καθώς όσοι Βόσνιοι είχαν άλλες, σοσιαλιστικές, αντι-εθνικιστικές ή κοσμοπολίτικες ταυτότητες είχαν εξοριστεί, δολοφονηθεί ή απλά σιγαστεί. Το μεγαλύτερο λάθος είναι να πιστέψουμε ότι ο πόλεμος έληξε το 1995. Σε οικονομικό επίπεδο, μαίνεται ακόμη και συνεχίζεται εδώ και 19 χρόνια, χωρίς αναφορά σε εθνικά κριτήρια. Πρόκειται απλά για μια τοπική-φολκλόρ εκδοχή του παγκόσμιου μοντέλου εμφυλίου πολέμου – του πολέμου των κερδοσκόπων εναντίον των χαμένων. Όσοι παρέμειναν στη Βοσνία γνωρίζουν τι σημαίνει ελεύθερη αγορά πολύ καλύτερα από οποιονδήποτε φοιτητή οικονομικών στη Δύση. 1503560_10152251841030816_731878194_n
Η υποταγή σε όλους τους υπάρχοντες εθνικούς διαχωρισμούς έγινε η μόνη στρατηγική επιβίωσης σε μια κοινωνία όπου η κοινωνική ασφάλεια και το δικαίωμα στην ελευθερία από τη σωματική κακοποίηση ιδιωτικοποιήθηκαν. Η πολιτική είναι αυστηρά πελατειακή. Κατοικία, κοινωνική στήριξη, υποδομές, άδειες, εξαιρέσεις από υποχρεωτικές αποφάσεις, όλα αυτά είναι διαιρεμένα σύμφωνα με την πίστη σε συγκεκριμένες δομές εξουσίας, οι οποίες σχηματίζουν τη βάση των εθνικά διαιρεμένων αγορών. Έτσι παράγεις εθνικιστές ψηφοφόρους και όχι μέσω της πίστης στον Αλλάχ ή στον μύθο του Κοσόβου.
Χυδαίος-Μαρξισμός

Το αόρατο χέρι του Άνταμ Σμιθ που -όπως ξέρουμε- κανονίζει τα πάντα με τελειότητα, αποτέλεσε για τη Βοσνία όπως και για άλλα μέρη με κατεστραμμένες σοσιαλιστικές οικονομίες τη γροθιά ενός τραμπούκου. Επί 40 έτη, ο γιουγκοσλαβικός κρατικός σοσιαλισμός προσπάθησε να διδάξει μαρξισμό στους πολίτες του. Μάταια. Έπρεπε πρώτα να γνωρίσουν τον καπιταλισμό για να καταλάβουν στ’ αλήθεια τι εννοούσε ο Μαρξ με τον όρο “πρωταρχική συσσώρευση”. Καθώς η πραγματικότητα των μετα-σοσιαλιστικών μεταβατικών κρατών είναι μη γνώριμη με τον Φουκώ ή τον Ulrich Beck, σε αντίθεση με τις ευαίσθητες χώρες του Βορρά, η πολιτική οικονομία εδώ λειτουργεί ντροπιαστικά με έναν χυδαία-μαρξιστικό τρόπο. Και όταν ξαφνικά η ελευθερία κι η δημοκρατία ξεσπούν τότε τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως στη Σουηδία αλλά περισσότερο όπως στην περιοχή Lincoln του Νέου Μεξικό την εποχή του Billy the Kid ή στο Karnten υπό τους Heider και Dorfler.
Στη Βοσνία η ειρήνευση δεν επιτεύχθηκε προκειμένουν να δημιουργηθούν συνθήκες για την ευημερεία των δυνάμεων της ελεύθερης αγοράς. Ο ίδιος ο πόλεμος υπήρξε η άμεση απάντηση στην πώληση του γιουγκοσλαβικού πλούτου. Όμως δεν προέκυψε -όπως είναι ευρέως αποδεκτό σήμερα- ως ένα ξύπνημα αρχαίων πολιτισμικών συγκρούσεων αλλά (πράγμα το οποίο δεν γίνεται ευρέως αποδεκτό) ως μια στρατηγική για την οικειοποίηση της περιουσίας της χρεωκοπημένης χώρας. Η πολυδοκιμασμένη ιδεολογία γι’ αυτό τον σκοπό ήταν η παραμυθένια διήγηση μίας κοινής εθνικής ταυτότητας. Ο Βολταίρος ήξερε ότι όλοι οι πόλεμοι ήταν εκστρατείες λεηλασίας. Η γκρίζα, αρπακτική οικονομία δεν ήταν μια παράπλευρη ζημιά του πολέμου της Βοσνίας, αλλά ο σκοπός του.
Ο σκοπός του πολέμου είναι η αναστολή της δημόσιας τάξης κι η δημιουργία ενός χώρου ανομίας ο οποίος μπορεί να απογυμνωθεί χάρη στη στρατιωτική επέμβαση. Οι μόνοι νικητές που βγήκαν απ’ τον πόλεμο ήταν οι κερδοσκόποι όλων των αντιμαχόμενων πλευρών οι οποίοι συσσώρευσαν το αρχικό τους κεφάλαιο από τις συμφορές του υπόλοιπου πληθυσμού. Αυτοί είναι ο πυρήνας τον νέων επιχειρηματικών ελίτ, στις οποίες η ΕΕ και το ΔΝΤ επένδυσαν δισεκατομμύρια έτσι ώστε να μπορέσουν να συνεχίσουν τις ιδιωτικοποιήσεις και να καταστρέψουν τα απομεινάρια των κοινωνικών υπηρεσιών.
Κριτική ή Θεωρίες Συνωμοσίας
Η κριτική εναντίον των Δυτικών κρατών εξαιτίας της εν μέρει ευθύνης τους για τον πόλεμο της δεκαετίας του ’90 συχνά απορρίπτεται ως θεωρία συνωμοσίας. Νότιοι και Δυτικοί άνεμοι διαβρώνουν τα ηρωικά αγάλματα του Mock και του Genscher τα οποία ανεγέρθησαν στο νησί του Brac και σιγά-σιγά πέφτουν στη λήθη. Αλλά αυτό που δεν έχει ξεχαστεί είναι το σύστημα που επί τριάντα χρόνια πυροδοτεί τη φωτιά που είναι απαραίτητη ώστε να καθαριστεί το έδαφος και να γίνει γόνιμο για κερδοφορία. Αυτή η κριτική εδώ και πολύ καιρό απορρίπτεται, ως παράλογος αριστερός ριζοσπαστισμός, μέχρι που ο πρώην κύριως οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας, Joseph Stiglitz, τώρα στο ρόλο αυτού που δίνει το σύνθημα, βγήκε δημοσίως με την ίδια θέση. Το 1989, όταν το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα συνταγογράφησαν για τη γιουγκοσλαβική κυβέρνηση το πρόγραμμα λιτότητας με όλα του τα ευχάριστα (υποτίμηση του νομίσματος, πάγωμα μισθών, μείωση κυβερνητικών δαπανών, ρευστοποίηση όλων των αυτοδιαχειριζόμενων εθνικών εταιρειών) περισσότεροι από 600.000 άνθρωποι έχασαν τις δουλειές τους. Ο Μιλόσεβιτς κι ο Τούτζμαν μπόρεσαν τότε να πιάσουν δουλειά και μέσα σε μερικούς μήνες να μεταμορφώσουν αυτή την ανθρώπινη μάζα σε εθνικιστές που ακολουθούσαν την τοπική συνταγή.
Στην τελική, το ΔΝΤ κι η Παγκόσμια Τράπεζα απαίτησαν την εξαίρεση της Βοσνίας από τη μεταφορά χρημάτων μεταξύ των γιουγκοσλαβικών δημοκρατιών, που μέχρι τότε κρατούσε μια ισορροπία μεταξύ των οικονομικά ισχυρότερων και των πιο αδύναμων ομόσπονδων δημοκρατιών. Ξαφνικά, η Βοσνία αφέθηκε μόνη της και οι δυτικοί ηδονοβλεψίες μπορούσαν πλέον μισο-λυπημένοι, μισο-εντυπωσιασμένοι να τρίβουν τα μάτια τους από ευχαρίστηση για το εργαστηριακό ποντίκι που είχε απομείνει στο “Ευρωπαϊκό” τους κλουβί και σκοτωνόταν για ψίχουλα. Αυτό είναι το δεύτερο βήμα για την παραγωγή εθνικιστών. Το τρίτο βήμα είναι κάπως πιο θανατηφόρο. Η οργή και η επιθυμία για εκδίκηση για τους νεκρούς φίλους και ξαδέρφους, που σκοτώθηκαν όχι ως άνθρωποι αλλά ως Κροάτες, Σέρβοι και Βόσνιοι, γρήγορα μετατρέπει τους ανθρώπους σε Κροάτες, Σέρβους και Βόσνιους.
Ένα απ’ τα πιο αηδιαστικά πράγματα σχετικά μ’ αυτούς τους πολέμους αντανακλούνταν στην ασχετοσύνη των παιδιών και των εγγονιών εκείνης της γενιάς Γερμανών που είχε σπρώξει την ιδέα της αγριότητας πέρα από κάθε προηγούμενη νοητή διάσταση, σχετικά με την φαινομενικά φυσική επιθετικότητα και την “προ-μοντέρνα” φυλετική βαρβαρότητα αυτών των απομακρυσμένων Βαλκάνιων κακοποιών.
Οι Δύο Τάξεις των Υπαλλήλων
Ο κύριος πυλώνας της βοσνιακής οικονομίας είναι οι δουλειές για τη διατήρηση της ειρήνης (peace-keeping business). Το τεράστιο σύστημα που αποτελείται από τη διοίκηση, τις διεθνείς ειρηνευτικές δυνάμεις, τους επενδυτές και πάνω από 12.000 ΜΚΟ – εν συντομία: μια μπίζνα ξεπλύματος ανθρωπιστικών χρημάτων- δημιούργησε ένα κράτος μισο-αποικία και την οικονομία των πληροφοριοδοτών η οποία δεν μοιάζει με την προσδοκώμενη από καιρό οικονομία της αγοράς αλλά περισσότερο με έναν καπιταλισμό εισοδηματιών. Ένας από τους λόγους για τη δημιουργία αυτής της παρασιτικής τάξης των οχτακοσίων πολιτικών και των 150 υπουργείων στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι επειδή η χώρα δεν έχει ένα κανονικό σύνταγμα και τα λεφτά της Δύσης έρρεαν: το να είσαι πολιτικός στη Βοσνία, και όχι μόνο εδώ, σημαίνει να ανακατευθύνεις την ροή της διεθνούς χρηματοδότησης προς την πελατεία σου.
Θα πρέπει επίσης να προσθέσουμε σ’ αυτό το σημείο την τεράστια γραφειοκρατία της διεθνούς διοίκησης, η οποία με τους δυτικοευρωπαϊκούς μισθούς της δημιουργεί δύο τάξεις υπαλλήλων. Εντούτοις, σε ένα πεδίο υπάρχει ισότητα. Ανεξάρτητα από τη μισθολογική διαφορά, οι ξέφρενες τιμές των αγαθών μαζικής κατανάλωσης είναι ίσες για όλους.
Η διεθνής διοίκηση διέπραξε ένα θανάσιμο λάθος όταν αυταρχικά αποφάσισε το πλαίσιο του νομικού κράτους και παρέδωσε τη δημοκρατική διαδικασία στους κερδοσκόπους του πολέμου. Είναι αναπόφευκτο να κάνουμε τον παραλληλισμό με την Αυστρο-Ουγγρική διοίκηση, αγαπημένοι συνεργάτες της οποίας ήταν η βοσνιακή φεουδαρχική τάξη. Διατήρησε τον ίδιο αριθμό αναλφάβητου πληθυσμού κατά τη διάρκεια των τριάντα χρόνων της. Παρόλο που από το 1995 η διεθνής κοινότητα έχει επενδύσει εκατομμύρια δολάρια στην εκπαίδευση, απέτυχε να αποεθνικοποιήσει τα σχολικά προγράμματα, τα οποία διασφάλιζαν ότι το εθνικό μίσος θα μεταφέρόταν στις επόμενες γενιές οι οποίες με τη σειρά τους θα σχηματίσουν τον επιχειρηματικό πυρήνα των εθνικών ολιγαρχών.
Οι συμμορίτες της ελεύθερης αγοράς
Η κατάσταση στη Βοσνία απέχει πολύ απ’ το να αποτελεί μόνο ένα τοπικό πρόβλημα. Είναι μια τοπική αντανάκλαση του διεθνούς πλαισίου. Όπως ακριβώς οι πολέμαρχοι δεν μπορούν να φανταστούν τη ζωή τους χωρίς ακριβά κρασιά, έτσι και οι συμμορίτες της ελεύθερης αγοράς χρειάζονται δάνεια και επενδυτικές ευκαιρίες. Αυτό συμβαίνει όταν οι μεγάλοι παίκτες όπως η Hypo Alpa Adria Bank και η Raiffeisen Bank εισέρχονται στην σκηνή. Το 90% του βοσνιακού χρηματοπιστωτικού τομέα βρίσκεται υπό τον έλεγχο αυστριακών τραπεζών. Θα πρέπει επίσης να αναφέρουμε την ηρωική ανάμιξη των Admiral Casinos και της Entertainment AG και του Novomatic group, οι οποίοι διασφαλίζουν ότι η από τα κάτω προς τα πάνω διανομή θα συνεχιστεί απρόσκοπτα. Αυτοί οι αλπικοί εταιρικοί εγκληματίες αρέσκονται ιδιαίτερα στο να τοποθετούν τους ναούς του τζόγου τους δίπλα σε σχολεία.
Φαίνεται ότι οι φερόμενοι ως παθητικοί Βόσνιοι πολίτες τελικά μπούχτισαν. Τα πρώτα σημάδια εμφανίστηκαν το 2012, όταν η ομοσπονδία των βετεράνων της Βοσνίας συγκέντρωνε βοήθεια για τους πρώην εχθρούς τους από τη Σερβική Ομοσπονδία (Republika Srpska), όταν οι συντάξεις και των δυο ομάδων περικόπηκαν από τους πολιτικούς πολεμοκάπηλους που ακολουθούσαν τις επιταγές του ΔΝΤ. Ή όταν τον ίδιο χρόνο, στην τελετή μνήμης για τις φρικαλεότητες της Σρεμπρένιτσα, τα μέλη των οικογενειών των θυμάτων απαγόρευσαν στους ντόπιους πολιτικούς και τους εκπροσώπους της διεθνούς κοινότητας να μιλήσουν στους παρευρισκόμενους. Καθώς αυτό δεν τους εμπόδισε, αντιμετώπισαν μια χορωδία σφυριγμάτων.
Πανικός στις τάξεις των ελίτ
Αυτές οι διαδηλώσεις ήταν κάτι παραπάνω από μια αυθόρμητη έκφραση δυσαρέσκειας. Γρήγορα αναπτύχθηκαν σε ένα πολιτικό κίνημα με καθαρούς στόχους και ιδέες. Αυτοί οι άνθρωποι δεν σταματούν απλά στις συζητήσεις περί δημοκρατίας, θέλουν να την εφαρμόσουν στην πράξη. Απαιτούν μια κυβέρνηση ειδικών, μια επιστροφή της εργατικής αυτοδιαχείρισης στις εταιρείες, μια αναθεώρηση των ιδιωτικοποιήσεων. Οι εθνικιστικές ελίτ πανικοβάλλονται, όπως φαίνεται απ’ τις προσπάθειές τους να ειρηνεύσουν τα πρόβατά τους διακηρύσσοντας τις απαιτήσεις τους για εθνικά καθαρές ενότητες στη Βοσνία. Γιατί, όταν αντιπρόσωποι και των τριών δογμάτων (καθολικοί, ορθόδοξοι, μουσουλμάνοι) γίνονται αυτό που πάντοτε ήταν, δηλαδή Βόσνιοι, αυτό είναι ένα καθαρό μήνυμα προς όλους τους εθνικιστές παράγοντες  ότι ήρθε η ώρα να μαζέψουν τα μπογαλάκια τους.
Φαίνεται ότι ακόμα κι οι διεθνείς εταίροι εκφράζουν μια περιορισμένη αγανάκτηση. Για δεκαετίες απαιτούν απ’ τους πολίτες της Βοσνίας, σαν από παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, να αναλάβουν περισσότερες δημοκρατικές πρωτοβουλίες. Αλλά το είδος της δημοκρατίας που είχαν την ευκαρία να αντικρύσουν αυτόν τον Φλεβάρη δεν μοιάζει πολύ με τη δημοκρατία που περιμένει το ΔΝΤ και η ΕΕ. Οι Βόσνιοι πολίτες σκέφτονται την αληθινή δημοκρατία και όχι την “μετα-δημοκρατία” στην οποία οι υπάκουοι Δυτικοί έχουν συνηθίσει εδώ και πολύ καιρό. Η Δύση σε τακτική βάση εξαπλώνει το λόγο της στις περιφέρειές της: πρώτα ήταν ο λόγος περί εθνικισμού, του συντελεστή όλων των πολέμων, που έστειλε πάνω από 100.000 Βόσνιους στο θάνατο τη δεκαετία του ’90 και τώρα είναι η κρατική μετα-δημοκρατία που στην εποχή της κρίσης έχει μετατραπεί σε ευφημισμό για την αποδυνάμωση των πολιτών υπέρ του χρηματιστικού κεφαλαίου. Ο στρατός των ανέργων εργατών της Βοσνίας δεν θα ικανοποιηθεί αν η μεγαλύτερη επιτυχία αυτού του ξεσηκωμού σταματήσει σε μια μίνιμουμ κατάκτηση κοινωνικής ασφάλισης.
Ο Χειμώνας του Εθνικισμού

Ο “Ύπατος Αρμοστής” Valentin Inzko είναι μια τέλεια ενσάρκωση της εσωτερικής σύγκρουσης της νεοφιλελεύθερης αυταπάτης. Η παλιά του αριστερή ρομαντική παρόρμηση τον ώθησε να δείξει μια κάποια αλληλεγγύη προς τα γεγονότα ενώ το θεσμικό υπερεγώ του απειλούσε με ευρωπαϊκά τανκς.

Σε κάθε περίπτωση, τα Βαλκάνια μπορούν να μας απολυτρώσουν. Με τις βαθιές μας βαλκανικές ιδεολογίες και επιχειρηματικές πρακτικές, κάναμε τα πάντα για να χαλάσουμε τα ήθη τους, αλλά τώρα μπορούν να μας διδάξουν μια δημοκρατία που να σέβεται το όνομά της.

Η Βοσνιακή Άνοιξη θα μπορούσε να γίνει ένα ισχυρό κοινωνικό κίνημα που θα ήταν ικανό να προαναγγείλει τον χειμώνα του εθνικισμού και το φθινόπωρο της διεθνούς επιτήρησης.  Και ελπίζει κανείς ότι οι αερομεταφερόμενοι σπόροι αυτής της βοσνιακής πικραλίδας θα φέρουν την άνοιξη βρίσκοντας το δρόμο τους στη δημοκρατικά-πολιτικά εξαθλιωμένη ΕΕ.
 1980795_10152251841045816_990400570_n
[Ο Richard Schuberth είναι αυστριακός συγγραφέας. Το βιβλίο του Devil's New Dictionary θα κυκλοφορήσει φέτος ενώ το 1998 η σατιρική θεατρική παράστασή του Παρασκευή στο Σαράγεβοκαταπιανόταν με τις αιτίες και τις αντιφάσεις του πολέμου της Βοσνίας.]
Μετάφραση: Γιώργος Μιχαηλίδης