Η Κέλσεϊ Γκρίφιθ αποφοίτησε πέρσι από τη σχολή marketing του Πανεπιστημίου του Οχάιο, φορτωμένη στα 23 της χρόνια, εκτός από ένα πτυχίο και με 120.000 δολάρια φοιτητικό χρέος.
Για να πληρώσει τις δόσεις του δανείου της, εγκατέλειψε κάθε προοπτική καριέρας, άρχισε να δουλεύει σερβιτόρα σε δύο εστιατόρια και υποχρεώθηκε να ξενοικιάσει το διαμέρισμά της για να ζήσει στο πατρικό, με τους γονείς και τις τρεις αδελφές της. Ηξερε ότι μια ιδιωτική σχολή κοστίζει πολλά χρήματα, λέει η Κέλσεϊ, αλλά στα 18 της, το Πανεπιστήμιο Northern του Οχάιο της φάνηκε πολύ γοητευτική επιλογή και «το προσωπικό εκεί την έπεισε ότι πρέπει να ακολουθήσει τις φιλοδοξίες της κι όχι να ανησυχεί για το κόστος σπουδών«, που έφθανε περίπου τα 50.000 δολάρια τον χρόνο.
Αλλωστε, πρόθυμοι «χρηματοδότες» υπήρχαν πολλοί, για να «βοηθήσουν» την Κέλσεϊ-
με το αζημίωτο βέβαια- να ζήσει όλες τις φάσεις του Αμερικανικού Ονείρου: ένα καλό κολέγιο, έπειτα μια καλοπληρωμένη δουλειά και μετά καριέρα που θα την εκτοξεύσει στην κορυφή! Τώρα η Κέλσεϊ θα πρέπει να πληρώνει περίπου 900 δολάρια τον μήνα για την αποπληρωμή του δανείου της. «Κανείς», λέει, «δεν με είχε προειδοποιήσει γι’ αυτό».
Πάνω από 37.000.000 Αμερικανοί -εκ των οποίων το 40% είναι κατά μέσον όρο μόλις 25 ετών και το 15% είναι άνω των 50- χρωστάνε για φοιτητικά δάνεια στην κυβέρνηση και σε ιδιωτικά πιστωτικά ιδρύματα περίπου 1 τρισεκατομμύριο δολάρια και ήδη το 17% έχει καθυστερήσει την πληρωμή των δόσεων τρεις μήνες ή και περισσότερο, ποσοστό που είναι μεγαλύτερο από το αντίστοιχο για χρέη από πιστωτικές κάρτες ή στεγαστικά δάνεια.
Ο μέσος όρος του φοιτητικού χρέους το 2011 ήταν περίπου 24.000 δολάρια, ενώ από το 10% των δανειοληπτών χρωστάει 54.000 δολάρια και το 3% περισσότερα από 100.000 δολάρια. Περίπου τα δυο τρίτα των φοιτητών δανείζονται για να καταφέρουν να σπουδάσουν, αναφέρει έρευνα του υπουργείου Παιδείας με βάση τα στοιχεία του 2007-2008, στην οποία δεν συνυπολογίζονται και τα δάνεια των γονιών για λογαριασμό των παιδιών τους.
Πιστωτικά ιδρύματα και εταιρείες εκμεταλλεύτηκαν την αύξηση των διδάκτρων και την άγνοια παιδιών και γονιών, λένε αναλυτές, και τους έπεισαν να υποθηκεύσουν τη ζωή τους για 10 έως 30 χρόνια μετά την αποφοίτησή τους, με επιτόκιο που στις περισσότερες περιπτώσεις ξεπερνά το 6%. Ο Εμανουέλ Τελέζ εύχεται σήμερα να είχε κάνει περισσότερες ερωτήσεις πριν βάλει την υπογραφή του. Οταν αποφοίτησε το 2008 από το Πανεπιστήμιο Northeastern της Βοστόνης χρωστούσε περίπου 50.000 δολάρια φοιτητικό δάνειο. Το χρέος αυτό σήμερα έχει φτάσει τα 70.000 δολάρια με τους τόκους και τις πρόσθετες χρεώσεις.
Κατά μια έννοια λοιπόν, αντί να είναι «ανεκτίμητη» βοήθεια, η ανώτατη εκπαίδευση και τα μεταπτυχιακά αποδεικνύονται καταστροφική επένδυση για εκατοντάδες χιλιάδες νέους, αφού το σύστημα στην πραγματικότητα επιτρέπει σε οποιονδήποτε 20άρη να δανειστεί ποσόν αντίστοιχο με τον μέσο όρο ενός στεγαστικού δανείου, αλλά χωρίς καμιά εγγύηση ή δικλίδα ασφαλείας.
Η ιστορία θυμίζει, πλέον, πολύ την περίφημη «φούσκα των ακινήτων» και το κραχ των στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ το 2007-2008. Τα φοιτητικά δάνεια «κοκκινίζουν» με αυξανόμενους ρυθμούς, αλλά οι επενδυτές δεν μπορούν να χορτάσουν την πείνα τους, σχολίαζε η Wall Street Journal. Και επισήμανε ότι η SLM -αποκαλούμενη χαϊδευτικά Sallie Mae- που είναι ο μεγαλύτερος χορηγός φοιτητικών δανείων στις ΗΠΑ, πούλησε τον Φεβρουάριο 1,1 δισ. τιτλοποιημένα- δηλαδή «πακεταρισμένα»- σπουδαστικά δάνεια σε επενδυτές ή άλλες ιδιωτικές εταιρείες, καθώς η ζήτηση για «επικίνδυνα προϊόντα» είναι 15 φορές μεγαλύτερη από την προσφορά. Τους δυο πρώτους μήνες του 2013, οι dealers από την Barclays και την Credit Suisse διακίνησαν τιτλοποιημένα δάνεια ύψους 5,6 δισ. δολαρίων, ποσόν τριπλάσιο από την ίδια περίοδο του 2012, την ώρα που η αδυναμία πληρωμής των δόσεων- κυρίως για τους δανειολήπτες κάτω των 30 ετών- έχει εκτοξευτεί στο 35% το τελευταίο τρίμηνο, από 26% που ήταν το 2008.
Aσυνεπείς οφειλέτες
Ενας από τους «ασυνεπείς» οφειλέτες είναι και ο Ελιοτ Κουλτίς, 30 ετών απόφοιτος του 2005 από τη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνια, κουβαλάει χρέος περίπου 60.000 δολαρίων. Σήμερα δουλεύει ως λογιστής, ξεπλήρωσε πέρσι το δάνειο που είχε πάρει από το κράτος με επιτόκιο 3%, αλλά δεν έχει πληρώσει ούτε μια δόση από το δάνειο που οφείλει στις τράπεζες, με επιτόκιο 8% ! «Εάν δεν συμβεί κάποιο θαύμα», λέει δεν είναι δυνατόν να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του.
Χρέη σαν αυτό του Κουλτίς φθάνουν και στα δικαστήρια. Ορισμένα από τα πιο γνωστά ανώτατα ιδρύματα, όπως το Γέιλ, το πανεπιστήμιο της Πενσιλβανία ή το Τζορτζ Ουάσιγκτον, έχουν μηνύσει πρώην φοιτητές τους για ληξιπρόθεσμα δάνεια, που έφταναν τα 964 εκατομμύρια στα τέλη του 2011. Σε αντίθεση με άλλου είδους φοιτητικά δάνεια, αυτά -που έχουν επιτόκιο 5%- χορηγούνται από τα ίδια τα ιδρύματα σε άπορους φοιτητές, έχουν εννέα μήνες περίοδο χάριτος μετά την αποφοίτηση και «ανακυκλώνονται», δηλαδή η εξόφλησή τους διασφαλίζει τη χρηματοδότηση της επόμενης γενιάς νεοεισακτέων.
Ενα δάνειο με… μακριά ποδάρια!
Το χρέος του Φρανσίσκο Ρεϊνόζο είναι πολυταξιδεμένο: με αφετηρία την Καλιφόρνια, έφθασε στη Γουόλ Στριτ, άλλαξε αρκετούς ιδιοκτήτες και ένα μεγάλο μέρος του διέσχισε τον Ατλαντικό και κατέληξε… στην κεντρική Ευρώπη!
Ο εφιάλτης για τον Ρεϊνόζο ξεκίνησε με τον θάνατο του γιου του το 2008 σε τροχαίο, όταν βρέθηκε φορτωμένος -εκτός από την ανυπολόγιστη προσωπική απώλεια- και με ένα χρέος άνω των 100.000 δολαρίων, που είχε προσυπογράψει για να σπουδάσει το παιδί του. Με βεβαιωμένο ετήσιο εισόδημα μόλις 21.000 δολάρια, ο Ρεϊνόζο πέτυχε τη διαγραφή ενός μικρού ποσού που είχε πάρει από το κράτος, αλλά δεν γλίτωσε από τις τράπεζες, οι οποίες έστειλαν στο κατόπι του ανηλεείς εισπράκτορες, κάνοντας του τη ζωή του κόλαση. Στην προσπάθεια του να πετύχει διακανονισμό, ο Ρεϊνόζο προσπάθησε να εντοπίσει τους πιστωτές του. Χρειάστηκε 4 χρόνια έρευνας, μέσω δικηγόρων και ακτιβιστών, για να αποκαλυφθεί πώς λειτουργεί αυτή η μηχανή των φοιτητικών δανείων:
*το ένα μέρος από το υπόλοιπο δάνειο ο Ρεϊνόζο το είχε πάρει από την πολύ γνωστή Bank of America, η οποία όμως στη συνέχεια το «πούλησε» σε εταιρεία με έδρα τη Βοστόνη -από τις μεγαλύτερες τιτλοποίησης δανείων στις ΗΠΑ- η οποία χρησιμοποιεί μια άλλη εταιρεία για πουλήσει τα «πακέτα» των δανείων σε επενδυτές της Γουόλ Στριτ. Κανείς λοιπόν δεν ξέρει ποιος έχει το δάνειο του Ρεϊνόζο στα χέρια του.
*το άλλο δάνειο ακολούθησε μια ακόμα πιο περιπετειώδη διαδρομή. Η ιδιωτική εταιρεία που το χορήγησε εν τω μεταξύ έκλεισε μετά την εμπλοκή της σε σκάνδαλο, τα αρχεία της όμως δείχνουν ότι πρόλαβε να πουλήσει το δάνειο του Ρεϊνόζο, μαζί με άλλους τίτλους, στην ελβετική τράπεζα UBS τον Οκτώβριο του 2008. Ολο το χαρτοφυλάκιο -υποστήριξε η UBS- φαίνεται ότι άλλαξε χέρια ξανά το 2009 και βρέθηκε πάλι σε χέρια ιδιωτών… Σύμφωνα, ωστόσο, με τους δικηγόρους του Ρεϊνόζο, είναι πολύ πιθανό να βρίσκεται στην κατοχή της Κεντρικής Τράπεζας της Ελβετίας, ως μέρος των εγγυήσεων για την οικονομική στήριξη που παρείχε στην UBS εν μέσω κρίσης!
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
